تحریمهای نفتی جدید امریکا علیه ایران در حالی اجرایی میشود که در دوره قبلی بهرغم همراهی بسیاری از کشورها با امریکا، اوباما نتوانست فروش نفت ایران را به طور کامل متوقف کند. این بار نیز ایران امیدوار است که با همراهی چین، روسیه، هند و اروپا بتواند ضرب تحریمهای یکجانبه نفتی امریکا را بیش از گذشته کاهش دهد. اما در این بین سؤال اصلی این است که بهرغم افشای برخی از حربههای ایران برای فروش نفت در دوران تحریمهای پیش از برجام، ایران این بار چگونه میخواهد، سطح فروش نفت خود و متعاقب آن میزان درآمدهای نفتی را حفظ کند و چه راهکارهایی را میتواند برای این منظور دنبال کند.
گردش به سمت شرق
واقعیت آن است که چین همواره خریداری مطمئن برای نفت ایران بوده و بهرغم تمامی تحریمها، کوشیده سطح خرید نفت از ایران را حفظ کند. اتفاقی که این بار با تهدید امریکا روبهرو شدهاست و آنها تهدید کردهاند در صورتی که چین همچنان نفت ایران را خریداری کند، با تحریم امریکا روبهرو خواهد شد. با این حال پیامهایی که از پکن به ایران مخابره شده نشان میدهد چینیها چندان به تهدیدات امریکا اهمیت نمیدهند و قطعاً در آینده نیز خرید نفت از ایران را ادامه خواهند داد. بنابراین به نظر میرسد که عرضه نفت خام ایران در بورس شانگهای و معامله آن به «یوآن» یکی از راهحلهایی است که میتواند در دوره تحریمها به کمک ایران بیاید و سطح صادرات نفت ایران را حفظ کند.
حرکت به سمت تولید فرآوردههای نفتی
راه حل دیگری که در دوران تحریمهای نفتی میتواند به کمک ایران بیاید، حضور ایران در بازار فرآوردههای نفتی است. در این خصوص بسیاری از فعالان بازار جهانی نفت بر این باور هستند که معمولاً بازار فرآوردههای نفتی شفافیت کمتری نسبت به بازار نفت خام دارند و این در حالی است که میزان تولید نفتخام همواره در بازارهای جهانی قابل شناسایی و رهگیری است. بنابراین ایران میتواند با تبدیل بخش مهمی از نفتخام خود به فرآوردههای نفتی، این فرآوردهها را راحتتر و سریعتر به فروش برساند. در این بین باید گفت که برگ برنده ایران در این راهکار پالایشگاه ستاره خلیح فارس است که این روزها قرارگاه خاتم به دنبال تکمیل و تحویل آن است.
جستوجو در بازارهای جدید
واقعیت مهم دیگر در تحریمهای نفتی پیش رو این است که این بار بر خلاف گذشته امریکا در تحریم ایران بسیار تنهاست و این خود نقطه قوتی است که میتواند به کمک ایران بیاید. بر این اساس ایران باید یک برنامهریزی گسترده بازاریابی برای نفت خود در بین کشورهای مستقل که از تحریمهای امریکا پیروی نمیکنند انجام دهد و سبد مشتریان نفتی خود را گسترش دهد.
نفتکشهای ایرانی به کمک میآیند
در همین حال باید گفت که یکی از برنامههای امریکا برای مختل کردن صادرات نفت ایران، تحت فشار قراردادن شرکتهای نفتکش برای حمل و نقل نفت ایران است. خوشبختانه ایران یک شبکه خوب و قوی از نفتکشها را در اختیار دارد و میتواند با اتکا به شرکتهای بیمهای که در امریکا بازاری ندارند، خود حملو نقل نفتش را در اختیار بگیرد.
این پیشنهادات در حالی است که هدایتالله خادمی از اعضای کمیسیون انرژی مجلس در گفتوگو با فارس با اشاره به تکمیل کمیتهای در وزارت نفت به منظور فروش نفت در دوران تحریم گفت: با توجه به شناختی که از وزیر نفت دارم، ظاهراً این کمیته به منظور انتقال ریسک فروش نفت است، در صورتی که ما الان به افرادی نیاز داریم که آبروی خود را برای نظام و مردم بگذارند، نه اینکه مسئولیت را از روی دوش خودشان بردارند.
خادمی خاطرنشان کرد: مسئولان فعلی وزارت نفت نمیدانند، حتماً اگر در دوران تحریم سالهای۹۰ و۹۱ کمیته فروش نفت در وزارت نفت تشکیل شد، همگی از اعضای تیم فروش نفت و مسئولان مربوطه بودند که وزیر وقت نفت نیز در این جلسه شرکت میکرد و به گونهای نبود که بار مسئولیت فروش نفت به عهده این کمیته باشد و وزیر نفت تماشاچی و در نهایت نیز پاسخگوی فروش نفت نباشد.
این نماینده مجلس ادامه داد: در دوره تحریم قبلی شخصی را میشناسم که رسماً نامه نوشت که به خاطر نظام مسئولیت فروش نفت را میپذیرم و آبرویم را وسط میگذارم، اما متأسفانه در این دوره از تحریمها از این افراد کمتر هستند که اگر هم باشند، مسئولیتی در فروش نفت ندارند، بنابراین باید بگویم کسی که آبرویش را مهمتر از آبروی نظام بداند، به درد کار در این شرایط نمیخورد.
به گفته وی متأسفانه چنین افرادی در وزارت فعلی نفت وجود ندارند و آنها غالبا خانهنشین شدهاند.
خادمی با تأکید بر این که از گوشه و کنار خبرهایی به گوش میرسد که به دنبال حذف نهادهای نظارتی از چرخه فروش نفت هستند، گفت: کسی که بخواهد کار غیرقانونی انجام دهد، دنبال حذف نهادهای نظارتی است، در صورتی که اگر شفاف عمل شود، قطعاً کسی و نهاد نظارتی نیز با نحوه فروش مخالفت نخواهد کرد، چون میدانیم شرایط کشور شرایط خاصی است و شرطش آن است که اقدامات انجام شده به مصالح کشور باشد، نه اینکه مصالح فرد یا افراد در نظر گرفته شود.
مرد شرایط سخت میخواهیم
وی گفت: صریح باید بگویم که اکثر افرادی که اکنون در وزارت نفت مشغول به کارند، از وزیر گرفته تا مدیران مربوط به فروش نفت به درد زمان تحریم نمیخورند و مرد شرایط سخت نیستند.
به گفته این نماینده مجلس، وزیر نفت که تضمین میدهد تا نفت را در دوران تحریم به فروش رساند، باید پاسخگوی عمل نکرده خود در وزارت نفت باشد و بگوید در پنجسال گذشته به کدام قولهای خود عمل کرده است، بگوید چرا صنعت نفت هیچ فعالیت توسعهای نداشته است، بگوید چرا سالها باید منتظر حضور توتال در فاز۱۱ پارسجنوبی باشیم و اکنون نیز باید منتظر باشیم که آیا توتال میرود یا میماند، چه زمانی قرار است کار توسعه فاز۱۱ آغاز شود.
این نماینده مجلس ادامه داد: متأسفانه شاهدیم که برخی از نمایندگان مجلس هم این خیانتها را ملاحظه میکنند، اما به دلیل آنکه قول استخدام در وزارت نفت را گرفتهاند یا در این وزارتخانه مشغول به کارند، سکوت کردهاند.
تخفیف یعنی ضرر و زیان
وی گفت: از همه عجیبتر این است، وقتی مسئولان وزارت نفت در شرایط تحریم طرحی برای فروش نفت و حفظ میزان صادرات نفت ندارند، صحبت از ارائه تخفیف میکنند که ارائه تخفیف عملاً منجر به بههم زدن بازار میشود و جز ضرر و زیان چیزی عاید کشور نخواهد شد.
وی در پایان خاطرنشان کرد: متأسفانه تا موضوع استیضاح وزیر نفت هم مطرح میشود، اتفاقاتی رخ میدهد که یا استیضاح مطرح نمیشود یا افرادی که نامه استیضاح را امضا کردهاند به یکباره امضای خود را پس میگیرند، بنابراین نباید توقع داشت تا زنگنه استیضاح شود، دولت هم به هیچ عنوان به فکر تغییرش نیست.