روز 31 شهریور، سالروز شروع جنگ تحمیلی از سوی رژیم بعث عراق علیه جمهوری اسلامی ایران، به عنوان آغاز هفته دفاع مقدس نامگذاری شده که امسال این هفته با شعار محوری«ما توانستیم» کلید خورده است. به راستی چرا آغاز جنگ را هفته دفاع مقدس مینامیم؟
از این رو انتخاب این عنوان«ما توانستیم» برای هفته دفاع مقدس سال جاری بهترین بهانه برای پرداختن به زوایای پنهان هشت سال دفاع مقدس است.
با این مقدمه باید یادآوری کنیم که هشت سال دفاع مقدس به ملت ایران و به ویژه برای جهانیان درسهای زیادی آموخت که در هیچ دانشگاه و مدرسهای تدریس نمیشود. به بیان دیگر این دوران یکی از درخشانترین و مهمترین بخشهای تاریخ انقلاب اسلامی بود که امروزه الگوی برای مبارزات ملتهای آزاده علیه استکبار جهانی شده است.
در حقیقت، ملت ایران در طول هشت سال جنگ تحمیلی، یعنی 2887 روز در بوته امتحان پایداری و استقامت قرار گرفتند تا ثابت کنند، پیروزی از آن مومنان، حقطلبان، مظلومان و مجاهدان فیسبیلالله است.
از سوی دیگر، بسیاری از تحلیلگران مسائل سیاسی و جامعه شناسان براین باورند که این جانفشانیهای رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس بود که امروزه از آن به موج بیداری اسلامی در منطقه و جهان یاد میشود که ضمن پیشبرد منویات پیامبر اکرم(ص)، برای مسلمانان جهان عزت و سربلندی به ارمغان آورده است.
با این حال، آنچه در این راستا مهم به نظر میرسد، اینکه 31 شهریورماه 1359 رژیم بعثی عراق با چراغ سبز و حمایت اربابان خویش حمله ناجوانمردانهای را علیه ملت ایران آغاز کرد تا به خیال خود نهال نوپای انقلاب را از ریشه بخشکانند ولی ملت ایران و به ویژه جوانان با نثار خون پاک خویش نگذاشتند ذرهای از خاک کشورمان به دست بیگانگان بیفتد.
با این وجود باید گفت هفته دفاع مقدس نمادی از برجستهترین افتخارات دانشگاهیان در دفاع از کشور است که در آن دوران سخت که دانشگاهها و مراکز علمی کشور با توجه به اهمیت و جایگاه حساس خود در جبهه مستقیم نبرد فرهنگی و فکری با دشمنان قرار داشتند، باز هم با حضور فعال، پررنگ و تاثیرگذار خود؛ رزمندگان اسلام را تنها نگذاشتند.
حال با این مقدمه در تحلیلی میخواهیم به نقش و جایگاه دانشگاه تبریز در شکلگیری و پیروزی انقلاب و به ویژه از ایثار، گذشت و فداکاری سرآمدان ایمان و ایثار دانشگاهیان این دانشگاه در زمان هشت سال دفاع مقدس بپردازیم.
واقعیت این است از زمان شکلگیری نهضت و قیام امام خمینی(ره) در سال 1342 و تا به امروز همه احاد و اقشار مختلف مردم با تقدیم خون هزار شهید این نهال نوپا در حال حاضر تبدیل به درخت تنومندی شده است.
دانشگاه تبریز نیز در همان اوایل این نهضت به عنوان عضو کوچکی از این خانواده در آبیاری این درخت سهم تعیینکنندهای داشته که تقدیم هفت شهید در این راه مصداق این واقعیت است.
در این میان شهادت شهید محمد تجلا و شهید محمدباقر رنجبر آذرفام در قیام 29 بهمن 1356 و شهادت شهیدان محمد غلامی و پرویز میرزایی در روز 18 اردیبهشت 1357 در محوطه دانشگاه، حکایت از پیشتازی دانشگاهیان دانشگاه تبریز در سنگر مبارزه با رژیم استبداد پهلوی را نشان میدهد.
شهادت شهید حسن بخشایش در حادثه هفتم تیر و شهید ناصر زمانلو در یک عمل تروریستی را میتوان از جمله دیگر شهدای این دانشگاه در اوایل شکلگیری این انقلاب بیان کرد.
بدون شک بر همین اساس میتوان گفت که پیشگامی در نهضت انقلاب اسلامی، تقدیم اولین شهید در قیام 29 بهمن، شروع انقلاب فرهنگی از این دانشگاه و به خصوص پشتیبانی علمی و تجهیزاتی از رزمندگان اسلام در هشت سال دفاع مقدس از جمله افتخارات دانشگاهیان دانشگاه تبریز، در صحنههای خطیر انقلاب اسلامی بوده است.
البته نباید فراموش کرد که دانشگاه تبریز، از گذشته تا به امروز، بزرگانی زیادی را در عرصههای مختلف نظامی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برای سربلندی، سرافرازی و شکوفایی کشورمان تربیت کرده که نمونه بارز آن سرداران و فرماندهان شهید دفاع مقدس است که در این راه نیز نزدیک 10 شهید تقدیم انقلاب کرده است.
سرداران شهید مهدی باکری، فرمانده 31 لشکر عاشورا و محمد حسن کسایی، فرمانده گردان انصار جهاد سازندگی از جمله فارغالتحصیلان و سرداران شهید دیگری همچون حسین امین مقدم، فرمانده واحد عملیات، عبدالکریم بلادی قناد، فرمانده گروهان، محمد حاتمی، معاون گردان، کاظم حجازیفر، فرمانده گردان، عسگر خلفی کشکی، معاون گردان و باباعلی دهقان، جانشین فرمانده گردان از دانشجویان این دانشگاه بودند که با ایمان و عمل و با روشهای ابداعی در جنگ تمامی معادلات نظامی و سیاسی جهان را بر هم زدند و نشان دادند که با ایمان به خدا میتوان با کمترین امکاتات در مقابل دشمن تا دندان مسلح که از سوی همه ابرقدرتها و دولتهای بزرگ حمایت میشود، ایستادگی کرد و پیروز شد.
ناگفته نماند، دانشگاه تبریز در همان سال اول شروع جنگ تحمیلی حضور فعالی در جبههها داشته و در سال اول این جنگ نه نفر از دانشگاهیان این دانشگاه به شهادت میرسد که نمونه بارز آن شهید فرزاد بهزاد بخت قمیصی اولین شهید دانشگاه در اولین ماه جنگ یعنی در تاریخ 22 مهر 1359 در منطقه سرپل ذهاب به شهادت میرسد.
از دیگر شهدای این ایام میتوان به هوشنگ حیدر عربی در سال 1359 در محل آبادان، غلامرضا زیوری در سال 1359 در سرپل ذهاب، محمد صفآرا در سال 1359 در محل محور آبادان- ماهشهر، سعید ایپچیلر در سال 1360 در سوسنگرد، عزیرالله بیات سرمدی در سال 1360در قلاویزان، بهبود پاکنژاد و اکبر طالبزاده تیمورلویی در سال 1360 سوسنگرد اشاره کرد.
افزون بر آنچه گفته شد، دانشگاه تبریز در طول هشت سال دفاع مقدس نزدیک 110 شهید تقدیم این نظام کرده به طوریکه دانشگاهیان این دانشگاه در سال دوم دفاع مقدس نقش و حضور پررنگتر از سال اول داشتهاند و در سال دوم نیز 18 نفر از بهترین دانشجویان این دانشگاه شهید میشوند.
در این میان دانشگاه تبریز در بین سالهای سوم تا هشتم جنگ تحمیلی به ترتیب 15، 5، 4، 12، 53 و 7 نفر از بهترین دانشجویان، کارکنان و اساتید این دانشگاه در راه تحقق آرمانهای خویش فدا میکند که در طول هشت سال دفاع مقدس، دانشگاه تبریز در سال هفتم این جنگ بیشتر تعداد را یعنی حدود 53 شهید را تقدیم این نظام میکند.
نباید فراموش کرد، دانشگاه تبریز بعد از پذیرش قطعنامه 598 سه نفر از دانشگاهیان خویش را تقدیم آرمانهای انقلاب کرد که شهید سید علیرضا سجادپور در مرداد ماه سال 1367 در پاسگاه زید، شهید غلامرضا شیرین کار سال 1367 در جاده آبادان- اهواز و دکتر عزیز عزیززاده در سال 83 در اثر عوارض شیمیایی از جمله این شهداست.
در کنار موارد بیان شده، گفته میشود دانشگاه تبریز در طول بیش از هفت دهه فعالیت خود فراز و نشیبها و روزهای تلخ و شیرین بسیاری را پشت سرگذاشته ولی هیچکدام از این وقایع و حوادث به اندازه شب 27 دی سال 1365 برای این دانشگاه مقدس و با عظمت نبوده، چرا که در این شب با عروج 22 کبوتر خونین بال، برگ زرین دیگری به تاریخ افتخارات دانشگاه تبریز میافزاید که نام آن برای همیشه و در همه حال دوران ها ماندگار کرده است.
بر این اساس، در آن شب در پی بمباران 22 تن از دانشجویان و کارکنان دانشگاه تبریز (شهید هاشم اخترشمار، شهید عباس ارشدیپور، شهید بیاضعلی اسدیفرد، شهید یعقوب اسماعیلزاده جیقه، شهید سعید امیرخانی، شهید مهدی امیرکاظمی، شهید سیدمحسن امین جواهری، شهید مرتضی جابری، شهید عادل جعفری نویمیپور، شهید ایرج (سجاد) خلوتی، شهید حسین رضاپور، شهید علیرضا رضوانجو، شهید مرتضی زمانپور نیاوران، شهید حسین شیرین سرند، شهید شیرزاد شریفی، شهید صدیار صفری، شهید علی فصیح کجابادی، شهید رحمان قفلگری، شهید علیرضا کریمی وفاییپور، شهید محسن محمدی غریبانی، شهید فؤالدین محمودی نیا دهشتران و شهید حمیدرضا ملکوتیخواه) که در حال پشتیبانی برای رزمندگان دفاع مقدس بودند، به شهادت رسیدند.
این در حالی است دانشگاه تبریز در جنگ شهرها یعنی در بمباران هوایی، سه نفر از دانشجویان و کارکنان خویش را نیز تقدیم این انقلاب میکند.
از سوی دیگر کارشناسان و تحلیلگران این حوزه بر این باور هستند که دوران دفاع مقدس سند غرور ملت ایران است که بخش اعظم این افتخارات را در آن دوران جامع دانشگاهی به دست آوردهاند، تقدیم حدود 4 هزار شهید دانشجو در 218 رشته از 106 دانشگاه دلیل برای اثبات این مدعاست.
در این میان تعداد دانشجویان شهید استان آذربایجانشرقی 312 تن بوده که برای دانشگاه تبریز افتخار است که از این تعداد، نزدیک 150 دانشجوی شهید از این دانشگاه تقدیم انقلاب شده است.
حال از این حیث، از خود میپرسیم چرا این شهدای دانشجو و دانشگاه در آن برهه از زمان سنگر علم و دانش را رها کرده و در سنگر دفاع مقدس به نظام نوپای انقلاب اسلامی ایران خدمت کردند، به دیگر سخن این شهدا جان خویش را فدا کردند تا اینکه ارزشهای ناب اسلامی زنده بماند و به تعبیر قرآن شهدا در راه مقدس که همان فیسبیلالله است، کشته شدند تا اینکه اسلام، قرآن و حدیث حفظ شود.
آری این حماسه هشت سال دفاع مقدس بود که درسهای زیادی به ایرانیان و به خصوص نسل جوان ایران زمین آموخت که امروزه همه ملتهای آزاده جهان از این حماسه رزمندگان اسلام به افتخار یاد میکنند، بیشک باید بپذیریم حماسهای که با وجود حمایت همه جانبه کشورهای استکباری و حتی سازمانهای به ظاهر بیطرف بینالمللی از رژیم متجاوز بعث عراق ملت ایران با جانفشانی جوانان با غیرت ایرانی، برگی بیبدیل از شجاعت و شهامت را در تاریخ کهن ایران زمین به یادگار گذاشتند که امروزه از آن به موج بیداری اسلامی یاد میشود چرا که انقلاب اسلامی ایران و ایستادگی ملت ایران در جنگ تحمیلی بود که امروزه به الگوی اخلاقی ملتهای آزادیخواه جهان والگوی برای مبارزات ملتهای استکبارستیز تبدیل شده است.
در حقیقت، امروز موج بیداری اسلامی و خیزش عظیم در منطقه و جهان به برکت خون مجاهدان فیسبیلالله، رهبری حکیمانه رهبر معظم انقلاب اسلامی و امام راحل است که پس از گذشت نزدیک به 40 سال از آن حماسه، شاهد به اهتراز درآمدن بیرق آزادیخواهی و اسلامخواهی در کشورهای منطقه و جهان هستیم.