اینترنت ابزاری است که نه تنها انواع اطلاعات و اخبار را وارد زندگی افراد میکند، بلکه هر شخصی توسط همین رسانه میتواند دانستههای خود را وارد این رسانه جهانی کند. اینترنت به ارتباطات انسانی شکل تازهای بخشیده است. افراد با داشتن اطلاعات ناچیزی درباره استفاده از اینترنت، میتوانند حضور در دهکده جهانی را به آسانی درک کنند. امروزه اینترنت تاثیرات بیرقیب خود را در عرصه سیاست، اقتصاد، فرهنگ و به صورت کلی در تغییرات اجتماعی به اثبات رسانده است. رشد روزافزون اینترنت، فواید و اهمیت آن انکارناپذیر است. چندان که بدون آن، امکان برنامهریزی، توسعه و بهرهوری در تمام زمینههای اجتماعی و فردی ممکن نخواهد بود. با در نظر گرفتن تمام این موارد، نباید از پیامدهای ناگوار و ویرانگر آن، به ویژه در زمینههای فرهنگی، اجتماعی و روانی غافل ماند. سخن گفتن از آسیبهای اینترنت به معنای نفی این پدیده و نگاه منفی به آن نیست، بلکه واقعیت این است که اینترنت هم دارای کارکردهای مثبت است و هم منفی. دسترسی آسان به این پدیده و اطلاعرسانی آن در زمینههای مختلف، باعث ایجاد معضلی به نام اعتیاد به اینترنت در این فناوری جهانی شده است.
جلوههای اعتیاد اینترنتی
اعتیاد به اینترنت جنبههای مختلفی دارد که مهمترین آن، اعتیاد به چت است. اعتیاد به قمار، وبگردی و جستوجوی بیش از اندازه اطلاعات غیرضروری نیز از آسیبهای دیگر اینترنت است. هر یک از محیطهای اینترنتیای که افراد به آن معتاد میشوند، دارای آثار خاصی است. از مهمترین آنها میتوان به کمرنگ شدن ارتباط رو در روی افراد با یکدیگر اشاره کرد. شاید به نظر عجیب یا حتی خندهدار بیاید ولی افرادی که معتاد اینترنت میشوند درست مثل آدمهایی هستند که اعتیاد به مواد دارند دچار نوعی خماری میشوند که تا رفع نشود و در آنها نشئگی ایجاد نکند، آرام و قرار نخواهند داشت!
شخصیت و اعتیاد به اینترنت
به نظر میرسد که یکی از عواملی که میتواند در وابستگی به اینترنت نقش داشته باشد، ویژگیهای شخصیتی است. ویژگیهای شخصیتی، صفات پایداری هستند که از موقعیتی به موقعیت دیگر چندان تغییر نمیکنند و میتوانند پیشبینیکننده رفتاری فرد در موقعیتهای مختلف باشند. این ویژگیها میتوانند فرد را در برابر برخی اختلالات آسیبپذیر سازند. در رابطه با شخصیت افرادی که بازیهای کامپیوتری انجام میدهند میتوان گفت: افرادی که کنجکاوانه تمایل آنها به ماجراجویی بسیار باشد، ممکن است فعالیت اینترنتی به عنوان فرصتی برای جست و جوی تازگی برای آنها جذاب باشد. در کل افرادی که از توافق بالایی برخوردارند اغلب به عنوان همراهان بسیار خوب و آسان در نظر گرفته میشوند.
اعتیاد اینترنتی از دیدگاه رفتاری- شناختی
از دیدگاه رفتاری - شناختی نشانههای اختلال اعتیاد به اینترنت شامل افکار وسواسی درباره اینترنت، کنترل تکانه ضعیف، ناتوانی در متوقف کردن استفاده از اینترنت و مهمتر از همه این باور است که اینترنت تنها دوست فرد است. علاوه بر این در موقعی که تماس برقرار نیست به فکر اینترنت بودن، بار آینده تماس گرفتن را پیشبینی کردن و صرف مخارج زیاد درباره اینترنت و کارهای مربوط به آن نیز نشانههای دیگر این اختلال هستند. مشکل عمده دیگر جدا کردن فرد از دوستان خود به نفع دوستان اینترنتی است. در نهایت نوعی احساس گناه، درباره استفاده از اینترنت و دروغ گفتن به دوستان درباره وقت صرف شده و به صورت سری نگهداشتن آن نشانههای دیگر این اختلال هستند. این افراد در حالی که میدانند کارشان از نظر اجتماعی مورد پسند نیست، نمیتوانند آن را متوقف کنند چراکه خود به خود به ارزشی کمتر و در نتیجه نشانههای بیشتر میانجامد. نظریه روان تحلیلی اعتیاد را در آسیبهای دوره کودکی و در ارتباط با صفات شخصیتی معین با اختلالات دیگر و آمادگیهای روانشناختی ارثی در نظر میگیرد.
اعتیادی که باید درمان شود
از نظر روانشناسان اعتیاد اینترنتی تنوع گستردهای از رفتارها و مشکلات مربوط به کنترل وسواس و انگیزش را در بر میگیرد. مانند انواع اعتیادهای دیگر، اعتیاد اینترنتی نیز نوعی اختلال و بینظمی روانی - اجتماعی با مشخصههایی، چون علائم کنارهگیری، اختلالات عاطفی و از هم گسیختگی روابط و مناسبات اجتماعی است و همانند انواع دیگر اعتیاد، اعتیاد به اینترنت با علائمی، چون افسردگی، کج خلقی، بیقراری، از هم گسیختگی روابط اجتماعی و افت تحصیلی همراه است.
اگرچه اعتیاد به اینترنت نسبت به دیگر انواع اعتیاد، شناخته شده نیست، اما به دلیل تاثیر ناسالمی که بر روابط خانوادگی و آداب و معاشرت بین افراد میگذارد، خطرناک است و باید به صورت اصولی درمان شود. احتمال ایجاد مشکلات فیزیکی مثل کمردرد، مچ درد، کاهش بینایی و افزایش وزن نیز از دیگر خطرهایی است که این دسته از افراد را تهدید میکند. این گونه مشکلات نیز میتواند تاثیر منفی فردی و اجتماعی داشته باشند. با توجه به عوارض نامطلوب روانی - جسمانی اعتیاد به اینترنت، بررسی دلایل آن میتواند تا حدودی در فهم عواملی که ممکن است در اعتیاد به اینترنت دخیل باشند، کمککننده باشد.