با وجود اینکه روستاهای کشور نقش مهمی در زمینه تولیدات کشاورزی و دامی دارند و از طرفی یکی از محوریترین پایههای اقتصاد مقاومتی در کشور هستند، اما بروز برخی مشکلات و بیتوجهی به حل آنها موجب شده تا برخی روستاها با مهاجرت و تخلیه کامل مواجه شوند که در این میان میتوان به روستاهای استانهای خراسان جنوبی، شمالی، لرستان و قم اشاره کرد. موضوعی که سبب شد تا روز گذشته معاون امور روستایی و مناطق محروم رئیس جمهور در سفر به استان قم اعلام کند: «دولت موظف است ۳۸۴ هزار شغل در مناطق روستایی ایجاد کند که این مهم در اولویت برنامههای اقتصادی قرار دارد.»
بررسیهای جامعهشناسان نشان میدهد که علل مختلفی در مهاجرت روستاییان به شهرها نقش دارند که از چهار علت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، جمعیتشناسی و طبیعی- کشاورزی میتوان به عنوان اصلیترین دلایل نام برد که در این میان علت اقتصادی بیشترین فراوانی را از آن خود کرده است به طوری که بیش از ۵۰ درصد علتهای مهاجرت روستاییان را تبیین میکند.
همچنین در بین عوامل اقتصادی، کمبود تسهیلات در روستا و بیکاری از بقیه مهمترند. میتوان گفت: با ارائه امکانات و تسهیلات مورد نیاز برای روستاها به خصوص با در نظر گرفتن انتظارات نسل جوان و ایجاد اشتغال در روستاها میتوان از هجوم بیرویه این مهاجران به شهرها جلوگیری کرد.
تخلیه کامل ۳۴ هزار روستا و آبادی
با وجود اینکه روستاها و روستاییان میتوانند نقش مهمی را در زمینه تولیدات کشاورزی و دامی ایفا کنند، اما بیتوجهی به حل مشکلات آنها و بروز خشکسالی در کنار صرفه اقتصادی نداشتن تولیدات موجب شده تا بسیاری از آنها اقدام به مهاجرت از روستاهای خود کنند به طوری که در پنج دهه اخیر به دلیل مشکلات موجود در روستاها بیش از ۳۴ هزار روستا و آبادی در کشور تخلیه و خالی از سکنه شده که این موضوع بسیار نگرانکننده است.
معاون سابق امور سرمایهگذاری، فرهنگی و اجتماعی معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور با تأیید این موضوع میگوید: «بیتوجهی به حل مشکلات روستاییان در سالهای اخیر موجب شده تا با رشد فزایندهای از مهاجرت آنها به شهرها و با حاشیههای آنها مواجه شویم.»ناصر زرگر با اشاره به ۱۱ میلیون جمعیت حاشیهنشین کشور میافزاید: «تخلیه روستاها و پناه آوردن روستانشینان به شهرها و حاشیهنشینی، مشاغل کاذب را افزایش میدهد و موجب بروز آسیبهای اجتماعی میشود.»
وی ادامه میدهد: «بیتوجهی به حل مشکلات روستاییان موجب شده در ۵۰ سال اخیر ۳۴ هزار روستا و آبادی در کشور تخلیه و خالی از سکنه شود.»در این میان باید به خراسان جنوبی اشاره کرد که دو دهه خشکسالی سبب شده تا ۵۰ درصد روستاهای این استان خالی از سکنه شود. این در حالی است که ۴۳۶ روستای دیگر خراسان جنوبی در گروی تانکر آبی است که هر هفته باید با گذر از ۱۱۰ کیلومتر از مرکز شهرستان نهبندان که حدود ۲۰ کیلومتر آن خاکی و سنگلاخی است به روستاهای آنجا برسد.
مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی در این خصوص میگوید: «در حال حاضر شاهد مهاجرت از بیشتر روستاها به دلیل تداوم پدیده خشکسالیهای پیاپی و نبود شغل در مناطق روستایی هستیم.»
محمد شفیعی میافزاید: «این مهاجرتها به صورت جابهجایی از یک روستا به روستای دیگر و یا از روستا به شهر ادامه دارد.»وی ادامه میدهد: «در خراسان جنوبی نبود آب و اشتغال مهمترین عامل مهاجرت روستاییان به شهر است، باید با برنامهریزیهای دقیق در خصوص انتقال آب و... این مشکل رفع شود.»
به گفته مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان جنوبی در حال حاضر بیش از ۱۵ دستگاه دولتی درگیر بحث اشتغال روستاییان هستند. دولت برای هر دستگاه سهمیهای را مشخص کرده، هر دستگاه موظف است سهمیه خود را محقق کند. در این میان باید نامی از خراسان شمالی برد که ۶۵۱ روستای محروم در استان وجود دارد که ساکنان آن با مشکلات بسیاری همراه هستند. این در حالی است که در این سالها کمیته امداد در کنار بسیج سازندگی توانسته اقدامات قابل توجهی برای جلوگیری از مهاجرت انجام دهد، اما این کارها نتوانسته تأثیری در کاهش روند مهاجرت داشته باشد.
ایران از جمله کشورهایی است که با سیر روزافزون مهاجرت روستانشینان به شهرها مواجه است و با مشکلات و پیامدهای ناشی از این مهاجرت، دست و پنجه نرم میکند. این مهاجران هم در مبدأ و هم در مقصد، مسائل و مشکلات متعددی مانند بروز نابسامانیهای متعدد ناشی از فشار بر منابع و امکانات محدود جوامع شهری، بیکاری و کمکاری، کمبود فضای زیستی و آموزشی، آلودگی هوا و محیط زیست، سالخوردگی و زنانه شدن نیروی کار کشاورزی، تخلیه روستاها و... را به وجود آورده است.
برنامه دولت برای ایجاد ۳ هزار شغل روستایی
از آنجا که دولتها وظیفه دارند با حل مشکلات روستاییان از مهاجرت آنها به شهرها جلوگیری کنند لذا این مهم سبب شد تا دولت با توجه به نیاز روستاییان به اشتغال زمینه را برای آنها فراهم کند.معاون امور روستایی و مناطق محروم رئیس جمهور در این خصوص میگوید: «دولت موظف است ۳۸۴ هزار شغل در مناطق روستایی ایجاد کند که این مهم در اولویت برنامههای اقتصادی قرار دارد.»سیدابوالفضل رضوی میافزاید: «دولت موظف است برای حل مشکلات در مناطق روستایی اقدام کند که این مهم دستیافتنی است و در اولویت برنامههای اقتصادی قرار دارد.»
این در حالی است که تیرماه سال جاری نیز این مسئول از تضمین تسهیلات اشتغال روستایی تا سقف ۳۰۰ میلیون توسط صندوقهای ضمانت خبر داده بود.به گفته رضوی برنامه اشتغال روستایی و عشایری از دی ماه سال گذشته آغاز شد که بر اساس آن معادل ریالی ۱.۵ میلیارد دلار (حدود ۶ هزار میلیارد تومان) از صندوق توسعه ملی نزد چهار مؤسسه و بانک عامل صندوق کارآفرینی امید، بانک توسعه تعاون، پست بانک و بانک کشاورزی سپردهگذاری شد.همچنین معادل همین میزان اعتبار توسط مؤسسات و بانکهای عامل با منابع صندوق توسعه تجمیع و در مجموع ۱۲ هزار میلیارد تومان برای طرحهای متقاضیان راهاندازی اشتغال در مناطق روستایی، عشایری و مرزی اختصاص یافت.