کد خبر: 930054
تعداد نظرات: ۴ نظر
تاریخ انتشار: ۱۶ مهر ۱۳۹۷ - ۱۱:۴۰
بررسی آسیب‌های عرضه کوپنی و کارتی سوخت
پویا ناظران، اقتصاد دان، در صفحه شخصی خود در فضای مجازی با بررسی و بیان آسیب‌های طرح‌های «کارت سوخت» و «کوپن سوخت‌» در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی می‌باشند، این طرح‌ها را دارای اشکال دانسته و بهترین راه از دید خود را «شناورسازی قیمت» بیان کرده است.

به گزارش جوان آنلاین، پویا ناظران، اقتصاد دان، در صفحه شخصی خود در فضای مجازی با بررسی و بیان آسیب‌های طرح‌های «کارت سوخت» و «کوپن سوخت‌» که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی می‌باشند، این طرح‌ها را دارای اشکال دانسته و بهترین راه از دید خود را «شناورسازی قیمت» بیان کرده است. برای آشنایی با این طرح، متن کامل یادداشت‌های «ناظران» در ادامه آمده است:

طرح «کارت سوخت» چیست؟

به هر ماشینی یک کارت سوخت داده می‌شود تا بتواند ماهیانه ۳۰ لیتر بنزین ۱۰۰۰ تومانی استفاده کند. بنزین مازاد بر ۳۰ لیتر را باید به نرخ آزاد بخرد، نرخی که ممکن است چند هزار تومان باشد.

اشکال «کارت سوخت» چیست؟

یارانه بنزین را فقط به ماشین‌دار‌ها می‌دهند. طبیعتاً عادلانه نیست که آن‌هایی که ماشین ندارند، که عموماً از قشر نیازمندتر هم هستند، یارانه نگیرند. راه‌حل ارائه شده برای حل این مشکل طرح «کوپن سوخت» است.

طرح «کوپن سوخت» چیست؟

کوپن سوخت به همه داده می‌شود، چه ماشین داشته باشند چه نداشته باشند. این کوپن را می‌شود به قیمت توافقی به دیگران فروخت. دهه ۶۰ را یادتان است که کوپن‌های کاغذی کوچکی می‌گرفتیم و گاهی کنار خیابان می‌فروختیم؟ این مثل همان است. با دو فرق. اول اینکه این کوپن کاغذی نیست و الکترونیکی است. ثانیاً کوپن فروشی دهه ۶۰ غیرقانونی بود، اما معامله این کوپن سوخت مجاز خواهد بود.

با فروش کوپن، کسانی که ماشین ندارند، یارانه خودشان را نقد می‌کنند. آن‌هایی که ماشین دارند، با استفاده از کوپن در خرید بنزین، یارانه خودشان را دریافت می‌کنند.

بدیهی است که نسبت به طرح «کارت سوخت»، طرح «کوپن سوخت» خیلی منصفانه‌تر است. پس در ادامه طرح «کوپن سوخت» را تحلیل می‌کنیم.

اشکال طرح «کوپن سوخت» چیست؟

۱) چرا فقط بنزین؟ چرا کوپن گازوییل نه؟ چرا با استفاده از کوپن یارانه بنزین را به همه بدهیم، اما یارانه گازوییل را بذاریم فقط به مصرف‌کنندگان گازوییل برسد؟ منطقی این است که یارانه گازوییل هم در همه جامعه توزیع بشود.
 
فرض کنیم، هم کوپن بنزین توزیع شد، هم کوپن گازوییل. مشکل حل می‌شود؟ نه! حجم قابل توجهی یارانه بابت گاز طبیعی می‌دهیم! قیمت نفتا، مازوت، نفت سفید، نفت کوره و حتی برق و آب هم یارانه‌ای است، و این یعنی هر کس بیشتر مصرف کند، یارانه بیشتری می‌گیرد. در حالیکه نمی‌خواهیم یارانه فقط به پرمصرف‌ها برسد!

تعداد حامل‌های انرژی زیاد است. تعمیم روش کوپنی به همه حامل‌های انرژی عملی نیست. به راه‌حلی نیاز داریم که کلا بازار همه حامل‌های انرژی را اصلاح کند.

۲) خرید و فروش ماهانه این کوپن‌ها دردسر جدید مردم می‌شود. این کوپن‌ها الکترونیکی توزیع خواهد شد، و باید در یک سامانه اینترنتی معامله بشوند.

فروش مازاد سهمیه، یا خرید کسری سهمیه، برای افرادی که از دانش کار با سیستم‌های نرم‌افزاری برخوردارند، یک دردسر دیگر در میان مشغله‌های متعدد روزانه‌شان خواهد بود؛ البته با فرض اینکه سامانه معامله کوپن بنزین در دسترس باشد! (واویلا)

افراد مسن یا کم‌سواد، و کسانی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند و جزو دهک‌های نیازمند جامعه هستند، مشکل دیگری خواهند داشت. نداشتن امکانات، یا دانش لازم برای معامله در سامانه اینترنتی، زمینه کلاه‌برداری از این قشر را فراهم می‌کند.

نیازمندترین قشر جامعه به یارانه نقدی، ناتوان‌ترین قشر در دریافت یارانه با معامله کوپن الکترونیکی روی اینترنت است.

۳) با کوپنی شدن بنزین، متصور است که دولت مجبور بشود به تاکسی‌ها سهمیه بیشتری بدهد. در این صورت، تکلیف اسنپ و تپسی چه می‌شود؟ آن‌ها هم سهمیه می‌گیرند؟ اگر سهمیه بیشتر نگیرند، با تاکسی‌های رسمی نمی‌توانند رقابت کنند، و اگر سهمیه بیشتر بگیرند، خیلی از افراد به قصد گرفتن سهمیه وانمود می‌کنند راننده اسنپ و تپسی هستند.

وقتی یک بازار را سهمیه‌بندی کنیم، دلایل زیادی ایجاد می‌شود که برخی باید سهمیه بیشتر بگیرند. به محض اینکه سهمیه همه یکسان نبود، باب فساد باز می‌شود.

۴) فرض کنیم به همه سهمیه یکسان بدهیم. این یعنی به آن‌هایی که نیازمندتر هستند نمی‌شود یارانه بیشتری داد.

اجتناب از فساد در نظام سهمیه‌بندی، الزاماً به معنی حمایت یکسان از میلیاردر شمال تهران نشین و نیازمند حاشیه نشینه. منصفانه‌ است؟

۵) ما با کسری بودجه‌ای مواجهیم که اگر با منابع واقعی جبران نشود، با پول چاپی جبران می‌شود، و اگر با پول چاپی جبران بشود، ما را ونزوئلایی می‌کند. یکی از دلایل کسری بودجه، همین یارانه ۳۰۰ ه.م.ت‌ی بنزین و گازوییل است. نصف این مبلغ برای رفع مشکل کسری بودجه کافی است. اما روش کوپنی هیچ‌گونه درآمدی برای بودجه دولت نخواهد داشت.

انتخاب ونزوئلایی شدن یا ونزوئلایی نشدن پشت‌سر ما نیست، روبروی ماست. در این دو راهی، کوپنی کردن بازار بنزین انتخاب اشتباهی است.

۶) کوپن بنزین مجانی نخواهد بود. کماکان یک قیمت پایه خواهد داشت. فرض کنیم لیتری ۱۰۰۰ تومان. با افزایش تورم، این ۱۰۰۰ تومن بی‌ارزش و بی‌ارزش‌تر می‌شود و فشارش بر بودجه بیشتر و بیشتر. یعنی باز هرسال باید مجلس و دولت بحث کنند سر اینکه این قیمت ۱۰۰۰ تومانی کوپن بنزین را چقدر افزایش بدهند.

با کوپنی کردن بنزین، قیمت بنزین کماکان یک متغیر سیاسی در دست دولت می‌ماند. روش کوپنی، به قیمت خود اصلاح منجر نمی‌شود.

۷) ما باید به سمت داشتن یک اقتصاد توسعه یافته و پیشرفته برویم. باید برنامه‌ریزی کنیم برای توسعه، نه که برنامه‌ریزی کنیم برای برگشتن به دهه شصت. الکترونیکی کردن کوپن‌های کاغذی که نشد پیشرفت!

کوپنی کردن اقتصاد، پسرفت است. باید بازار‌هایمان را اصلاح کنیم، نه که به گذشته برگردیم. آینده درخشان پیش روی ماست نه پشت سرمان.

چه کار کنیم؟ پیشنهاد «شناورسازی» قیمت بنزین است

یک هدف مصرفی تعیین کنیم؛ مثلا ۸۰ میلیون لیتر در روز. هر روز که مصرف بنزین بیشتر از ۸۱ میلیون لیتر بود، فردایش بنزین ۲۰ تومان گران بشود. هر روز که مصرف کمتر از ۷۹ میلیون لیتر بود، فردایش بنزین ۲۰ تومان ارزان بشود. مکانیسم خود اصلاح قیمت، سالیان سال مصرف را در بازه‌ی ۷۹ تا ۸۱ میلیون لیتر در روز حفظ می‌کند.

اما با افزایش قیمت بنزین از ۱۰۰۰ تومان کنونی، عواید دولت از فروش بنزین هم افزایش پیدا می‌کند. پیشنهاد این است برای جبران افزایش قیمت، این افزایش عواید بین بودجه و سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها نصف-نصف تقسیم بشود. آخر هر هفته، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، کل منابع دریافتی را به همان حسابی که ۴۵۵۰۰ تومان به آن واریز می‌شود، واریز کنه.

فایده شناور کردن قیمت بنزین به این سبک چیست؟

۱) منطق قیمت بنزین ساده و قابل فهم است.

۲) قیمت بنزین خود اصلاح خواهد بود. هر وقت لازم بود گران می‌شود، هر وقت لازم بود ارزون می‌شود. دیگر لازم نیست مجلس و دولت مرتباً جلسه بگذارند.

۳) از محل اصلاح قیمت، همه مردم منتفع می‌شوند.

۴) با کاهش کسری بودجه، ریسک ونزوئلایی شدن کم می‌شود.

۵) یارانه قاچاقچی کم می‌شود. حتی می‌شود صادرات بنزین را برای همه مجاز کرد تا دیگر قاچاق نباشد، چرا که هر چقدر تقاضای صادرات بالا برود، قیمت را بالاتر می‌برد، و درآمدش به صورت یارانه نقدی گیر مردم می‌آید. یعنی همه از صادرات بنزین مستقیماً منتفع می‌شویم. بازار ارز هم از ارزآوری بنزین بهره‌مند می‌شود. در شرایط تحریمی، صادرات بنزین از صادرات نفت آسان‌تر است، چون مشتری‌های خیلی بیشتری دارد. نفت را فقط به چند پالایشگاه معدود در چند کشور مشخص می‌شود فروخت اما بنزین را می‌شود به جایگاه‌ها فروخت و در همه کشور‌های مجاورمان مشتری دارد. با شناورسازی قیمت، همه از صادرات بنزین نفع می‌بریم.
 
پاسخ به دو سوال منتقدین

دو سوال در مورد انتقال یارانه بنزین از سمت عرضه به سمت تقاضا مطرح شود:

1) آیا این طرح تورم‌زا نیست؟

2) در طرح «شناورسازی قیمت بنزین»، چگونه به دولت اعتماد کنیم که تقاضا هر روز را صادقانه اعلام کند؟

انتقال یارانه از سمت عرضه به سمت تقاضا تورم‌زا نیست؟

تورم یعنی افزایش سطح عمومی قیمت‌ها؛ قیمت همه چیز. در بلندمدت سطح عمومی قیمت‌ها به دو دلیل می‌تواند تغییر کند: یا حجم پول (نقدینگی) تغییر کند، یا حجم کالا و خدمات عرضه شده در اقتصاد تغییر کند. کوچک شدن کیک اقتصاد، یا افزایش نقدینگی، در بلندمدت تورم‌زا هستند. در میان‌مدت، تغییر سرعت گردش پول در اقتصاد هم می‌تواند تورم‌ ایجاد کند.

انتقال یارانه هر چیزی، مثلا بنزین، از سمت عرضه به سمت تقاضا،‌ قطعاً قیمت آن را افزایش می‌دهد. این بدیهی است. اما آیا به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها هم منجر می‌شد؟ خیر!

فزایش قیمت یک یا چند کالای یارانه‌ای، قیمت‌‌شان نسبت به سایر کالاها را افزایش می‌دهد، اما بدون افزایش نقدینگی یا سرعت گردش پول، سطح عمومی قیمت همه کالاها رشد نمی‌کند.

اما فرض کنیم مثلاً منابع توزیع یارانه به مصرف‌کننده را از محل چاپ پول تامین کنیم. بدیهی است که در این صورت نقدینگی افزایش پیدا می‌کند و سیاست توزیع یارانه مستقیم تورم‌زا می‌شود.

برای همین در طرح «شناورسازی قیمت» اکیداً مهم است که کل یارانه توزیع شده از محل عواید شناورسازی قیمت کالای یارانه‌ای تامین بشود و حتی یک ریال بیشتر توزیع نشود!

با تامین یارانه از عواید شناورسازی قیمت، بعد از اصلاح قیمت کالای یارانه‌ای، دیگر تورم به معنی افزایش سطح عمومی قیمت همه چیز، رخ نمی‌دهد.

کارشناسان دولت دهم، عواید اصلاح قیمت‌ها را ۱۹۰۰۰ تومان برای هر ایرانی تخمین می‌زدند. اما رییس جمهور تصمیم گرفت ۴۵۵۰۰ تومن توزیع کند. نتیجه‌اش افزایش بیش از پیش نقدینگی شد.

چگونه به دولت اعتماد کنیم؟

برای طرح «شناورسازی قیمت» دولت باید تقاضای هر روز بنزین را با عرضه هدف مقایسه کند، چرا که اگر تقاضا بیش از عرضه بود، قیمت باید افزایش پیدا کند و اگر تقاضا کمتر از هدف بود، قیمت باید کاهش پیدا کند. تنها کسی که کل تقاضای بنزین یک روز را می‌داند دولت است. می‌شود به گزارش دولت اعتماد کرد؟

بله! چون دولت انگیزه دروغ گفتن در مورد تقاضای بنزین را ندارد. چرا؟

فرض کنیم عرضه هدف ۸۰ میلیون لیتر در روز است:

- اگه تقاضای دیروز بنزین ۷۵ میلیون لیتر بوده باشد، و دولت به دروغ بگوید ۸۲/۵ میلیون لیتر بوده تا بتواند ۲۰ تومان بنزین را گران کند، خب دولت باید ۱۰٪ هم بیشتر یارانه توزیع کند. یادمان باشد که قرار است دولت نصف عواید حاصل از شناورسازی قیمت بنزین را بصورت یارانه مستقیم توزیع کند. اگه دولت به دروغ مصرف بنزین را ۱۰٪ بیشتر گزارش کند، خب مجبور می‌شود ۱۰٪ هم بیشتر یارانه بدهد.

- فرض کنیم چون دولت می‌خواهد کمتر یارانه بدهد، در حالی که مصرف بنزین ۸۲/۵ میلیون لیتر بوده است، دولت به دروغ گزارش کند که مصرف بنزین ۷۵ میلیون لیتر بوده است. خب اگر دولت این دروغ را بگوید، مجبور می‌شود قیمت بنزین را ۲۰ تومان کاهش بدهد، در حالی که اگر راست می‌گفت، قیمت بنزین ۲۰ تومان افزایش پیدا می‌کرد.

طراحی پیشنهادی پست قبل برای بازار بنزین به نحوی است که دولت انگیزه دروغ گفتن ندارد.

صد البته باید از دولت توقع شفافیت در مورد میزان مصرف تمام جایگاه‌های بنزین در هر روز را داشت. قطعا! شفافیت بهترین ابزار برای ایجاد اعتماد به دولت است. اما در کنار شفافیت، در طراحی مکانیسم بازار هم می‌شود انگیزه صداقت دولت را افزایش داد.

جمع بندی

۱) انتقال یارانه به سمت تقاضا، صرفا به افزایش یکباره قیمت آن کالا منجر می‌شود. اگر مواظب رشد نقدینگی باشیم، تورم نخواهیم داشت.

۲) مکانیسم «شناورسازی قیمت بنزین» که در پست قبل پیشنهاد شد، به دولت انگیزه صداقت در مورد میزان مصرف روزانه بنزین را می‌دهد. اما از اهمیت شفافیت هم نباید غافل شد.
 
توجه: انعکاس این نوشتار در جوان آنلاین به معنای تایید یا رد آن نیست و تنها جهت انعکاس نظر نویسنده با هدف بحث و بررسی برای رسیدن به بهترین راه منتشر شده است.
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۴
رضا
|
Sweden
|
۱۸:۵۱ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۶
0
1
آفرین بر این تحلیل اقتصاددان جوان
م ح
|
Iran, Islamic Republic of
|
۲۲:۳۷ - ۱۳۹۷/۰۷/۱۶
0
0
هیچ اراده ای برای حل این مشکل نیست اگر دولت بخواهد که نمی خواد این مشکل حل می شود
عبدالله الهیار
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۹:۰۳ - ۱۳۹۷/۰۷/۲۲
0
0
آنوقت میدانید که اگه کسانی خواستن صادر و یا قاچاق کنند نوعی اشتغال محسوب میشود.؟؟؟
ع
|
Iran, Islamic Republic of
|
۱۰:۱۶ - ۱۳۹۷/۰۹/۱۱
0
0
بهتر است کل کالاها کوپنی بشه تا حداقل افراد آسیب پذیر چیزی برای خوردن داشته باشن
نظر شما
جوان آنلاين از انتشار هر گونه پيام حاوي تهمت، افترا، اظهارات غير مرتبط ، فحش، ناسزا و... معذور است
تعداد کارکتر های مجاز ( 200 )
پربازدید ها
پیشنهاد سردبیر
آخرین اخبار