شاید شما جزء آن دسته از افرادی هستید که بارها به روانشناس یا مشاور مراجعه کرده اید و نتیجه موردنظرتان را نگرفته اید، شاید گیج و سردرگم از خودتان بپرسید مشکل کجاست؟
ممکن است همین الان به دنبال گرفتن کمک حرفه ای از سوی یک متخصص باشید اما نمی دانید معیارهای انتخاب چیست. در صورتی که نیازمند مراجعه به روانشناس در تهران یا سایر شهرها دارید چه ملاک هایی دارید؟
به راستی وقتی به یک روانشناس فکر می کنید، بلافاصله چه تصویری به ذهنتان می آید؟ یک انسان خوشرو و لبخند به لب که آماده التیام بخشیدن به دردهای شماست، البته فقط با صحبت کردن؟ یک شنونده دلسوز که همیشه برای کمک حاضراست؟ یا صرفا یک دوست که می تواند نقش سنگ صبور را بازی کند؟
واقعا یک روانشناس حرفه ای چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟ چطور می توانید بفهمید که او راهنمای خوبی برای شماست؟ چندین معیار وجود دارد که میتواند در فهم این موضوع به شما کمک کند؛ این معیارها عبارتند از:
1. روانشناسان باید مهارتهای تحلیلی داشته باشند
برای اینکه هر متخصص بهداشت روان بتواند به مراجعان خود کمک کند، باید این توانایی را داشته باشد که اطلاعات جمع آوری شده از منابع مختلف را نتیجه گیری، تجزیه و تحلیل و بررسی کند و نهایتا در جریان درمان و در جهت ایجاد تغیرات سازگارانه از آنها استفاده کند. روانشناسی چیزی بیش از گوش دادن به مشکلات مردم است.
2. روانشناسان باید مهارتهای ارتباطی داشته باشند
مراجعان و کسانی که کمک حرفه ای می طلبند از اقشار مختلف جامعه با سطح سواد، درآمد، توانایی ها و فرهنگ های متفاوت هستند که از لحاظ نوع و شدت مشکلاتشان با هم تفاوتهای بسیاری دارند. روانشناس باید بتواند با این مراجعین ارتباط برقرار کند و افکار و برنامه های خود را بیان و اجرا کند. بخشی از این ایجاد ارتباط مربوط به توانایی شنیدن است. روانشناس در صورتی که یک شنونده فعال باشد قادر به شنیدن آنچه مراجعان می گویند و شناسایی معنی و مشکل اساسی در پشت کلمات و نشانه های غیر کلامی آنها مانند تماس چشمی و زبان بدن است.
زبان بدن، محتوای گفتار، لحن و کلمات انتخابی شما به عنوان یک درمانگر عامل مهمی در نحوه برقرای ارتباط است البته یک درمانگر خوب هرگز محتوای بحث را به مراجع خود تحمیل نمی کند. یک رابطه درمانی، مبتنی بر تعهد، صلاحیت و برابری انسان هاست.
3. روانشناسان باید مهارتهای دیداری داشته باشند
روانشناسی از صحبت کردن صرف فراتر می رود. روانشناس خوب می تواند به سادگی با تماشای تعاملات، اطلاعات زیادی درباره فرد یا خانواده او جمع آوری کند. چیزهایی مثل حالت های چهره یا رفتارها می توانند داستان بسیار بزرگتر و عمیق تری را نسبت به کلمات بیان کنند.
4. صبر و شکیبایی
به طور کلی فرآیند درمان برای مراجعان می تواند هزینه های زیادی مثل زمان، انرژی، معضلات مالی و حتی اضطراب موجود در جریان تغیر را به همراه داشته باشد. همانطور که روند شکل گیری مسائل و مشکلات مراجعان طولانی است و ممکن است به سالها قبل برگردد، جریان تغیر آن نیز زمانبر است؛ به همین خاطر لازم است که هم روانشناس و هم مراجعان شکیبایی پیشه کنند و با صبر و بردباری درمان را پیگیری کنند. یکی از انتظارات کلیشه ای و غلط مراجعان این است که تصور می کنند در طی چند جلسه می توانند همه مشکلاتشان را برطرف کنند درصورتی که سرعت رفع مشکلات به مراجع، شدت، مدت و نوع مشکل وی و البته میزان صلاحیت روانشناس بستگی دارد.
5. همدلی، تعهد، پذیرش
مهم ترین تفاوت روانشناسان موفق و ناموفق علاقه مندی آنان به مردم، همدلی و تعهد نسبت به مراجعانشان است. همدلی یعنی شناخت احساسات و هیجانات دیگران و دیدن دنیا از دریچه چشم آنها. از طریق همدلی می توان یک ارتباط میان فردی قوی را شکل داد و به روانشناس این امکان را می دهد که موقعیت منحصربه فرد مراجع را درک کند. تعهد نیز بدین معناست که روانشناس باید نسبت به مراجع و ارزش های حرفه ای و اخلاقیات پایبند باشد. در اتاق درمان اولویت با مراجع است. در همین راستا یکی از ارزش های مهم درمان فردی تجربه دریافت حمایت مثبت از سوی درمانگر است. پذیرش را می توان در 2 جهت معنا کرد: 1- پذیرش بی قید و شرط مراجع 2- پذیرش مسئولیت از سوی مراجع
در توضیح پذیرش بی قید و شرط می توان گفت درمانگر موظف است مراجعان خود را همانگونه که هستند بپذیرد. توانایی گوش دادن به دیگران بدون قضاوت کردن درمود اعمال و باورهای آنها یک ویژگی مهم روانشناسان حرفه ای است. قضاوت کردن اعتماد و توجه مراجعان را تضعیف می کند و از تاثیرگذاری خدمات رواندرمانی می کاهد. از طرفی پذیرش مسئولیت از سوی مراجع در جریان درمان بسیار اساسی است و تا زمانی که مراجعان بر این باورند که مشکلات اساسی شان حاصل چیزی خارج از کنترل ایشان است؛ چیزی مثل اعمال دیگران، بی عدالتی های اجتماعی و ژن ها، دست روانشناس یا درمانگر در کار بسته است.
6. روانشناسان باید مهارتهای حل مساله داشته باشند
گاهی برخی روانشناسان خود مهارتهای لازم را برای حل مشکلاتشان ندارند. به نظر می رسد مهارتهای حل مساله یک توانایی ضروری برای روانشناسان باشد. گاهی اوقات راه حل ها ساده هستند و در بسیاری موارد تنها راه حل های خلاقانه است که راهگشاست. این روانشناس است که مسئول ارائه راه حل های جدید، تکنیک ها و پیشنهادات برای بهبود کیفیت زندگی مراجعان خود است.
7. قابل اعتماد یا دارای اعتمادبه نفس؟
کدام یک اهمیت دارد؟ اینکه روانشناس قابل اعتماد باشد یا اینکه اعتماد به نفس بالایی داشته باشد؟ اگر از ما می پرسید پاسخ هردو مورد است. رازداری یکی از مهم ترین جنبه های رابطه مراجع-روانشناس است. مراجع باید بتواند به درمانگر خود اعتماد کند و او را فردی رازدار و معتمد بیابد، اگر یک مراجع احساس کند که نمی تواند به درمانگر اعتماد کند هیچ ارتباط خوبی شکل نخواهد گرفت. درمجموع می توان گفت مراجع باید در ارتباط با روانشناس حس خوبی را تجربه کند، البته این به معنای ارتباط محبت آمیز یا دوستانه نیست بلکه به معنای رابطه ای حرفه ای بر پایه اعتماد، صلاحیت و امنیت است.
و اما اعتماد بنفس؛ اگر یک روانشناس هستید باید توانایی حرفه ای خود را به مراجع نشان دهید. نشان دهید که یک درک قوی از نظریه ها و مفاهیم روانشناختی دارید. شما باید خود را همانگونه که هستید معرفی کنید؛ یک انسان ناقص قطعا اما یک حرفه ای آموزش دیده، باشفافیت و صداقت.
8. گوش به زنگ نسبت به تفاوت های فرهنگی
نگرانی های چند فرهنگی طیف وسیعی از موضوعات شامل نژاد، مذهب، قومیت، فرهنگ، گرایش جنسی و یا معلولیت را شامل می شود. فرهنگ و یا آداب و رسوم، باورها و محصولات نهادهای مختلف یا افراد در هر زمان خاص، می تواند تا حد زیادی بر نحوه تعامل افراد و چگونگی مشاهده یکدیگر، مثبت و منفی، تأثیر بگذارد. به طور مثال برای مراجعه به روانشناس در مشهد نیاز است که ویژگی های فرهنگی مذهبی این شهر مدنظر قرار گیرد. هم درمانگر و هم مراجع از سیستم های فرهنگی متفاوتی می آیند به همین خاطر روانشناس بایستی نسبت به یک گفتگوی درمانی که مراجع ممکن است به شیوه های فرهنگی منحصربه فرد خود آن را تفسیرکند، هوشیار و گوش به زنگ باشد و تفاوتهای فرهنگی و سوء تفاهم های احتمالی را همواره در نظر داشته باشد. روانشناس علاوه بر اینکه به هیچ وجه، آگاهانه یا ناآگاهانه، مجاز نیست ارزش ها، علایق، اعتقادات مذهبی و فرهنگ موردپسند خود را به مراجع تحمیل کند بلکه باید همواره به این تفاوتها توجه ویژه نشان دهد و مانع تاثیرگذاری آن بر فرآیند درمان و رابطه درمانی شود. گاهی تفاوت فرهنگی به واسطه مهاجرت در برخی نقاط بیشتر است، به طور مثال برای مراجعه به روانشناسان خوب در کرج نیاز است به تفاوت فرهنگی توجه بیشتری کرد.
9. پروانه اشتغال روانشناسی
در نهایت یکی از بدیهی ترین پیش نیازهای یک روانشناس داشتن مجوزو پروانه اشتغال است. تنها روانشناسانی که از سازمان نظام روانشناسی، پروانه اشتغال کسب کرده باشند اجازه رواندرمانی خواهند داشت. در کشور ما نیز سازمان نظام روانشناسی و مشاوره جمهوری اسلامی ایران مسئولیت اعطای این مجوز را به افراد دارای صلاحیت برعهده دارد.
