بحث و فحص پیرامون نسبت عقیدتی و تاریخی محرم با رویداد عظیم انقلاب اسلامی، از سرفصلهای شاخص تاریخ انقلاب به شمار میرود. اثری که هم اینک در معرفی آن سخن میگوییم، در زمره آثاری است که در راستای پژوهش درباره این سرفصل به رشتهتحریر درآمده و توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. اکبر فلاحی مؤلف کتاب در دیباچه آن در این باره آورده است: «قیام امام حسین (ع) همواره الهامبخش قیامهای بسیاری در جهان اسلام بوده است. قیامهای توابین، مختار و قیامهای علویان در دوره امویان و عباسیان از جمله این قیامها هستند. همچنین مجالس سوگواری ماه محرم که به دست امامان (ع) پایهگذاری شد و در زمان آلبویه و صفویه گسترش یافت، علاوه بر گریه و زاری و ذکر نوحه و مصیبت کربلا، مردم را با روحیه ظلمستیزی و فلسفه واقعی عاشورا آشنا میکرد. الگوی انقلاب اسلامی ملت ایران به رهبری امام خمینی، نهضت سیدالشهداست. این انقلاب، شروع و پایانش با ماه محرم پیوند خورده است. در محرم ۱۳۴۲ ش. مبارزات ملت ایران به رهبری امام خمینی وارد مرحلهای تازه شد و ریشه دوانید. با وجود محدودیتهای رژیم در فاصله سالهای ۱۳۵۶ - ۱۳۴۳ هیئتهای مذهبی نقش مهمی در تعمیق مبارزات و تربیت کادر نیروهای انقلابی داشتند. تظاهرات رفراندومگونه و باشکوه تاسوعا، عاشورا و اربعین حسینی سال ۱۳۵۷، عامل اصلی سلب مشروعیت و سرگونی رژیم شاه بود. از این رو، پرداختن و بررسی نقش ماه محرم در شکلگیری و پیروزی انقلاب اسلامی از اهمیت و جایگاهی ویژه برخوردار است. نظر به اهمیت و جایگاه و نقش محرم در انقلاب اسلامی در آثار چاپ شده پیرامون انقلاب اسلامی، مباحثی به نقش ماه محرم اختصاص یافته و مقالات بسیاری نیز در این باره، در مجلهها و روزنامهها به چاپ رسیده است. افزون بر این، اثری اسنادی تحت عنوان «محرم سال ۵۷ به روایت اسناد»، تدوین منصور خلیلی، به همت مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۷ درباره راهپیمایی تاسوعا و عاشورای حسینی سال ۵۷ چاپ شده است. با وجود این، تا کنون اثری منسجم و یکپارچه که در قالب یک پژوهش مستقل به بررسی ابعاد همه جانبه این موضوع در فاصله سالهای ۱۳۵۷- ۱۳۴۲ بپردازد، تألیف نشده است. این اثر در شش بخش نگاشته شده است.
در بخش اول که شامل دو فصل است به اختصار به تأثیر قیام کربلا بر جنبشهای پس از خود پرداخته شده است.
بخش دوم نیز شامل سه فصل است. این فصلها به بررسی رخدادهای ماه محرم در تاریخ معاصر اختصاص دارد. در این مبحث تلاش شده نقش مهم ماه محرم در شکلگیری و پیروزی نهضت مشروطه تشریح گردد. همچنین در فصلی به اقدام عوامفریبانه رضاشاه در برپایی مراسم ماه محرم برای رسیدن به قدرت و نیز به ممنوعیتهای برگزاری این مراسم در دوران پادشاهی وی پرداخته شده است. افزون بر این، در مبحثی به تشکیل هیئتهای دینی پس از شهریور ۱۳۲۰ و نقش آنها در تحولات دهههای ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ اشاره و همچنین نقش مجالس عزاداری ماه محرم در رویدادهای سیاسی از سال ۱۳۲۰ تا سال ۱۳۴۲ بررسی شده است.
بخش سوم در سه فصل نگارش یافته است. در این فصلها به تأثیر ماه محرم در گسترش مبارزات امام خمینی و نیز به فعالیتهای امام و یارانش برای بهرهگیری هرچه بهتر از محرم ۱۳۴۲ برای افشای جنایت رژیم و تعمیق و گسترش مبارزات اشاره شده است. همچنین در مبحثی به حوادث و رویدادهای ماه محرم ۱۳۴۲ در شهرستانها پرداخته شده است.
در بخش چهارم و در قالب سه فصل به قیام ۱۵ خرداد در تهران، قم و دیگر شهرستانها پرداخته شده است.
بخش پنجم به رویدادها و تحولات ماه محرم پس از سال ۱۳۴۲ تا سال ۱۳۵۶ اختصاص یافته است. این بخش شامل سه فصل است. در این مبحث به فعالیتهای مأموران رژیم برای کنترل عزاداری این ماه، و در مقابل فعالیتهای علما و طلاب برای بهرهگیری از ماه محرم برای مبارزه با رژیم پرداخته شده است. افزون بر این، به مبارزه و فعالیت ملت ایران در قالب هیئتهای مذهبی طی این سالها اشاره شده است.
در بخش ششم نیز در قالب چهار فصل، تلاش شده به نقش بیبدیل تظاهرات ماه محرم ۱۳۵۷ به خصوص تظاهرات رفراندومگونه و تأثیر آن در سلب مشروعیت رژیم و نیز بازتابها و پیامدهای داخلی و بینالمللی پرداخته شود. افزون بر این، در مبحثی به تظاهرات بزرگ اربعین حسینی پرداخته شده است.»