شاید شما هم بارها واژه «فرش لری» را شنیده باشید. قالیهای دستباف لرها که به دلیل نوع بافت و تار و پودشان که در دورهای شهرت جهانی داشتند. اما «فرش لری» مفهومی عام دارد که بهطور عمده در غرب و مرکز ایران تولید میشده و با تحولات جدید جمعیتی و تولیدات ماشینی، قسمتی از آن متحول و قسمتی هم به دست فراموشی سپرده شده است. با این حال فرش لری را باید دارای پیچیدگیهای خاصی دانست که بخشی از فرهنگ این فرش در میان عشایر همسایه و ازجمله قشقاییها نهفته است.
قالیهای دستباف لری نهتنها در مرکز استان لرستان بلکه در بازارهای مناطق همجوار همچون همدان، اراک، اصفهان و کرمانشاه نیز عرضه میشود. این قالیها با وجود طرحهای ساده و بیبدیل زمختتر و ابتداییتر از طرحهای قالیهای دیگر مناطق هستند ولی در عوض با طرحهای ساده و اکثراً زیبایی که اغلب در سبکهای هندسی و شاخه شکسته مجسم میشوند طرفداران پر و پا قرصی در میان معماران و دکوراتیوهای اروپایی برای خود پیداکردهاند.
۲۱ هزار بافنده لری در انتظار جهانی شدن
با اینکه فرشهای بافته شده در لرستان ویژگیهای خاص خودش را دارد، اما بیشتر نقشهها و مواد و ابزار آن از شهرستانهای همجوار تهیه میشود ولی طی سالهای اخیر و با تهیه نقشه فرش لری از سوی سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان، فرشبافان این استان امیدوار شدند تا فرش لری بتواند راهش را به بازارهای جهانی باز کند و بخشی از بازارهای بینالمللی را به خود اختصاصدهد.
در همین رابطه رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت لرستان میگوید: «یکی از مهمترین اقدامات صورت گرفته در حوزه اقتصادی لرستان تهیه نقشه فرش لری در سامانه کشور بوده که با توجه به ظرفیتهایی که در حوزه فرش لری داشتیم و پیشینه این فرش در استان مردم انتظار داشتند لرستان دارای نقشه خاص و منحصربهفردی منسوب به خود باشد تا بتوان این محصول را با برند لرستان به بازارهای داخلی و خارجی عرضه کرد.»
محمدرضا صفیخانی ادامه میدهد: «در همین راستا پساز آنکه توانستیم فرش لری را ثبت جهانی کنیم، سازمان صنعت، معدن و تجارت گروهی را برای تهیه نقشه فرش لری انتخاب کرد و با انتخاب یک مشاور مقرر شد این نقشه در کوتاهترین زمان ممکن تهیه شود. سپس مشاور با توجه به وجود نقشههای قدیمی در استان و تفکر فرهنگی در حوزه فرش اقدامات لازم را برای تهیه نقشه فرش لری انجام داد و خوشبختانه اکنون این نقشهها در سامانه وزارت صمت به ثبت رسیده است.
همچنین شاهد ثبت آنها در سامانه آثار ادبی و مالکیت معنوی وزارت ارشاد هستیم.»
حالا لرستان صاحب نقشه فرش لری شده که این امر میتواند کمک زیادی به تشکیل زنجیره فرش استان بهعنوان یکی از مهمترین زنجیرههای کشور کند، زیرا با تحقق این هدف و برنامهریزی صورت گرفته مطمئناً تولیدات لرستان با نام و برند این استان به کشورهای دیگر صادر خواهد شد؛ این در حالی است که درگذشته شرایط بهگونهای بود که فرشبافان این استان مجبور بودند از نقشههای سایر استانها برای بافتن فرش استفاده کنند درنتیجه این امر باعث میشد شاهد صادرات فرش لرستان به نام دیگر استانها باشیم.
بر اساس آمارها هم اکنون بیش از ۲۱ هزار بافنده در استان لرستان وجود دارند که این افراد مهارتهای لازم را برای تولید فرش باکیفیت دارا هستند و با تهیه نقشه فرش لری میتوان شاهد تولید فرش با نقشههای اصیل و صادرات آن به سایر کشورها به نام لرستان و با برند این استان بود. معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری لرستان نیز با بیان اینکه ۲۱ هزار نفر در استان از مهارت فرشبافی برخوردارند که حدود ۴۵۶۰ نفر تحت پوشش بیمه تأمین اجتماعی هستند، میگوید: «آمادگی داریم از محل تسهیلات ارزان مشاغل خانگی و اشتغال روستایی به فرشبافانی که تمایل به فعالیت دارند، تسهیلات پرداخت کنیم.» گودرز امیری ادامه میدهد: «تشکلهایی که میتوانند برای تأمین مواد اولیه و بازار فروش محصولات اقدام کنند توسط اتحادیه فرش، سازمان صمت و شرکت شهرکهای صنعتی شناسایی شوند. درصورتیکه فرشبافان در پرداخت اقساط وام مشکلدارند، تسهیلات در اختیار این تشکلها قرار داده میشود و فرشباف دستمزد خواهد گرفت.»
فرش لری محصور به لرستان نیست و لرهایی که در چهارمحال و بختیاری زندگی میکنند و در قالیبافی معروفند؛ قالی، گلیم و انواع دیگری از بافتههای عشایری را تولید میکردهاند که «وریس و مالبند» معروفترین آنهاست.
ساکنان لرستان و ایلام هم قالی، گلیم، جاجیم و... میبافتند، اما اکنون تنها در بخش شمالی این مناطق یعنی اطراف بروجرد، الشتر و روستاهای شمال قالی بافته میشود. با توجه به اینکه آنها همسایه نهاوند، ملایر و سرابند هستند، قالی آنان به هم شبیه است و در قسمت جنوبی لرستان نیز تنها نوعی جاجیم تولید میشود که «باشته» نام دارد.
در کهگیلویه و بویراحمد هم بیش از همه گبه و انواع دیگر فرش میبافتهاند ولی اکنون تنها به بافت گبه میپردازند و مردمی که در غرب فارس و همسایگی بویراحمد زندگی میکنند، قالی، گبه، گلیم، وریس و انواع دیگر میبافتهاند که اکنون با قشقاییها و مردم بومی منطقه درآمیختهاند. همه اینها حالا آمادهاند تا نامشان جهانی شود و این ممکن نیست مگر با ورود فرش لری به بازارهای اروپا و امریکا.