سرویس ایران جوان آنلاین: بررسیها نشان میدهد در بیشتر مناطق آببندها ظرفیت خوبی برای حفظ منابع آبی در کشور را ایفا میکنند. به گفته کارشناسان، استانهای شمالی از جمله گیلان و مازندران ظرفیت بالایی در زمینه بارشها و ذخیره آب حاصل از آن دارند که میتوان با استفاده بهینه از آن، بسیاری از مشکلات کمآبی را رفع کرد؛ موضوعی که به گفته مدیرعامل شرکت منابع آب ایران باید برای تأمین منابع آبی از ظرفیت آببندانها در استانهای شمالی بهرهگیری مناسب کنیم. با تمام مزایایی که این آببندها دارند، به گفته دبیر طرح احیا و تعادل بخشی آبهای زیرزمینی مدیریت منابع آب ایران وجود حدود ۱۰۰ هزار حلقه از ۱۲۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز کشور در استانهای شمالی موجب شده تا نتوان بهره مناسبی از این موضوع برد.
با توجه به اینکه در بیشتر مناطق شمالی کشور از جمله گیلان و مازندران اکثر آب رودخانههای فصلی و مسیلها به صورت بلااستفاده از دسترس منطقه خارج شده و به دریا میریزد، لذا از دیرباز مردمان این مناطق با ساخت آببندانها در جوار آنها توانستهاند بخشی از آب آنها را به صورت بهینه ذخیره و در جهت افزایش تولیدات کشاورزی و تبدیل اراضی دیم به آبی و افزایش راندمان آبیاری استفاده کنند. آخرین آمارها نشان میدهد، میزان بارشهای سالانه گیلان ۱۵میلیارد مترمکعب است که با توجه به تبخیر بیش از نیمی از آبهای موجود، ظرفیت آب تجدیدشونده در استان حدود ۷ میلیارد مترمکعب است که از این میزان به طور میانگین۲ میلیارد مترمکعب از منابع آبی خارج از استان از طریق عبور رودخانه به این استان راه یافته و حدود ۵ میلیارد مترمکعب دیگر هم سطحی و زیرزمینی است. این در حالی است که حجم ذخایر آب پشت سدهای مازندران اکنون ۱۵۴ میلیون مترمکعب است که نسبت به مدت مشابه پارسال ۲۳ درصد افزایش را نشان میدهد؛ لذا این مهم اثبات میکند که این منابع آبی میتواند نقش خوبی را در تأمین آبهای مورد نیاز مناطق مختلف کشور ایفا کند.
ظرفیت بالای آببندها در گیلان
از آنجا که میزان ورودی آب (با توجه به هدررفت و تبخیر آب) به گیلان به ۷ میلیارد مترمکعب در سال میرسد لذا این مهم موجب شده تا این استان از محدود مناطقی به شمار رود که از لحاظ آب شرب با مشکلی جدی مواجه نیست؛ موضوعی که بسیاری از مسئولان در حوزه آب بر آن صحه میگذارند. مدیرعامل شرکت منابع آب ایران در این خصوص میگوید: «با توجه به ظرفیت بالای ذخایر آبی در استانهای شمالی کشور، باید برای تأمین منابع آبی از آببندانها در این مناطق بهرهگیری کنیم.» محمد حاجرسولیها با اشاره به اهمیت سدسازی با توجه به شرایط موجود میافزاید: «بهرهگیری مناسب از منابع آبی و موضوعات مربوط به سدسازی یکی از مواردی است که امروز باید به آن توجه شود.» این اظهارات در حالی است که استان گیلان در حوزه منابع آبی یکی از استانهای غنی است و نبود نگرانی در حوزه آب شرب در استان به دلیل وجود همین منابع آبی است. همچنین وجود آببندانها یک ظرفیت و فرصت بسیار مهم بوده و بازدهی آببندانها در این استان، قابل توجه است که با توجه به پتانسیل بالای آببندانها برای تأمین منابع آبی به ویژه کشاورزی میتوان بهترین بهره را از این موضوع برد، لذا با توجه به این مزایا جا دارد که به حفظ این منابع و جلوگیری از آلوده شدن آنها توجه ویژهای داشت.
نفس آبهای زیرزمینی به شماره افتاد
فراوانی آبهای روان و زیرزمینی در استان گیلان موجب شده در بیشتر این مناطق برای بهرههای مختلف اقدام به حفر چاه شود؛ موضوعی که سبب شده تا در حال حاضر از ۱۲۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز موجود در کشور ۱۰۰ هزار تای آن در استانهای شمالی باشد که از این میزان ۳۵ درصد آنها عمیق است و ۷۰ درصد برداشت نیز از طریق همین چاههای عمیق صورت میگیرد. دبیر طرح احیا و تعادلبخشی آبهای زیرزمینی مدیریت منابع آب ایران با تأیید این آمار میگوید: «استانهای شرقی کشور با ۲۷ درصد مساحت، ۱۳ درصد جمعیت از کل کشور را به خود اختصاص دادهاند، اما سهم آنها از میزان بارندگی، تنها ۷۴ درصد میانگین بارش کشور است.»
عبدالله فاضلی بیان اینکه میزان تخلیه قنوات در چهار استان شرقی کشور ۲/ ۱ میلیارد متر مکعب است، میافزاید: «در ۷۰ سال گذشته حدود ۵/ ۸ میلیارد مترمکعب بارش اضافه بر آبخوانهای این چهار استان وارد شده در حالی که میزان برداشت آب از آبخوانهای استانهای شرقی ۵ /۸ میلیارد مترمکعب است، اما طبق برنامه وزارت نیرو، میزان برداشت باید حدود ۵ میلیارد مترمکعب باشد تا تعادل برقرار شود و امروز ۷/ ۱ برابر اضافه برداشت روی میدهد.» این اظهارات در حالی است که طبق آمارها، حدود ۶۵ درصد از آب شرب بخشهای شرقی کشور به منابع آب زیرزمینی وابسته است که این میزان در خراسان جنوبی ۹۶ درصد، خراسان رضوی ۹۴ درصد و سیستان و بلوچستان ۱۰۰ درصد است، در حالی که میانگین کشور در این حوزه ۶۵ درصد است. در کنار کاهش بارندگیها، وجود چاههای غیرمجاز نیز سبب شده تا بر بحران آب در این مناطق افزوده شود لذا برای رفع این مشکل مبارزه با چاههای غیرمجاز به طور ویژه در دستور کار قرار گرفته است. این مهم سبب شد تا عملیات انسداد چاههای غیرمجاز از سالهای ۸۴ تا ۹۳ به طور جدی دنبال شود به طوری که طی این سالها ۲۵ هزار حلقه چاه غیرمجاز پر شده و با افزایش میزان حساسیتها از سال ۸۴، این میزان به ۴۳ هزار حلقه رسیده و انسداد چاههای غیرمجاز به ویژه در خراسان رضوی مطلوب بوده است. محمد علایی، مدیرعامل شرکت آب منطقهای خراسان رضوی با اشاره به تهیه برنامه جامع سازگاری با کمآبی در استان میگوید: «طبق این برنامه بحث بر سر این است که تا افق ۱۴۰۵، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون مترمکعب کسری مخزن را به صفر برسانیم و این با کمک کشاورزان شدنی است.»