سرویس ایران جوان آنلاین: از گذشتههای دور پرورش کرم و تولید رشتههای ابریشم یکی از مهمترین منابع درآمد در بعضی از استانهای کشور از جمله گیلان، گلستان، قزوین و چهار محال و بختیاری بود. با این حال بعضی از مشکلات وکم توجهی به این صنعت بومی موجب شد تا طی سالها این مهم کمتر مورد استقبال قرار بگیرد. اما گویی باز هم نوبت به شکوفایی نوغانداری رسیده و خبرها حکایت از آن دارد که در راستای طرح پایلوت توسعه مشاغل خانگی، کلاسهای آموزش این صنعت در جهاد دانشگاهی چهارمحال وبختیاری برگزار شده است. موضوعی که در صورت تداوم آموزشها، میتواند رونق دوباره را به این صنعت قدیمی و سنتی بازگرداند.
آب و هوای مرطوب و خنک در کنار وجود توتستانها از جمله مزایایی به شمار میرود که میتوان از آنها برای تولید کرم و رشتههای ابریشم استفاده کرد. استانهای گیلان، گلستان و قزوین یکی از مهمترین مراکز تولید کرم و رشتههای ابریشم به شمار میروند که در سالهای نه چندان دور سهم بالایی در تولید این محصول طبیعی داشتند. در این میان چهارمحالو بختیاری از جمله استانهایی به شمار میرود که ظرفیتهای خوبی در توسعه نوغانداری دارد، که با توجه به شرایط آب و هوایی مساعد، میتواند بخشی از نیاز کشور به نخ ابریشم را تأمین کند.
رونق نوغانداری در چهارمحال و بختیاری
صنعت نوغانداری و پرورش کرم ابریشم از جمله صنایعی به شمار میرود که از قدمت بالایی در برخی از استانها، خصوصاً چهارمحال و بختیاری برخوردار است. با این حال برخی از مشکلات و تغییر ذائقه در مصرف کنندگان و تولیدکنندگان موجب شده تا این مهم در سالهای اخیر کم رنگ شود. حالا با رونق گرفتن مشاغل خانگی یکی از کارهایی که دوباره در حال شکوفا شدن است صنعت نوغانداری و پرورش کرم ابریش است.
یکی از کارشناسان مرکز توسعه نوغانداری کشور در این خصوص میگوید: «چهارمحال و بختیاری ظرفیتهای خوبی در توسعه نوغانداری دارد، و با توجه به شرایط آب و هوایی مساعد، این استان میتواند بخشی از نیاز کشور به نخ ابریشم را تأمین کند.» بهرام گلرنگ با اشاره به اینکه آب و هوای مرطوب و خنک بهترین شرایط برای پرورش پیله کرم ابریشم است، میافزاید: «چهارمحال و بختیاری دارای هوایی مطبوع در بهار است که زمینهای مستعد برای نوغانداری در این استان است.» در این میان، هزینه کم مواد اولیه و خرید تضمینی از مهمترین شاخصهها و مزایایی به شمار میرود که نوغانداری میتواند برای گسترش کسب و کارهای خانگی مناسب باشد.
کارشناس مرکز توسعه نوغانداری کشور میگوید: «مرکز توسعه نوغانداری هر ساله تخم کرم ابریشم را به استانهای متقاضی سراسر کشور ارسال کرده و پیله ابریشم را از آنها خریداری میکند.» گلرنگ با بیان اینکه دبیرخانه مشاغل خانگی جهاد دانشگاهی استان چهارمحال وبختیاری در ترویج کسب و کارهای خانگی از جمله نوغانداری، نقش خوبی را ایفا میکند میگوید: «این دبیرخانه میتواند زمینههای ورود نوغانداری در سطح گسترده به چهارمحال و بختیاری را ایجاد کند.» رئیس جهاد دانشگاهی چهارمحال و بختیاری نیز با اشاره به استقبال خوب از راهاندازی و توسعه نوغانداری در این استان میگوید: «کلاسهای آموزش نوغانداری در همین راستا طی طرح پایلوت توسعه مشاغل خانگی در جهاد دانشگاهی استان برگزار میشود.» سیروس رضایی نوغانداری را یکی از مشاغل خانگی با بازدهی بالا دانسته و میافزاید: «جهاد دانشگاهی استان آمادگی آموزش نوغانداری، فروش تخم کرم ابریشم و هماهنگی برای فروش پیله ابریشم به علاقهمندان و متقاضیان در استان را دارد.» وی تصریح میکند: «بهرغم توسعه کشاورزی در زمینههای مختلف در استان، نوغانداری از زمینههای مغفول مانده در چهارمحال و بختیاری است که میتواند به افزایش اشتغالزایی و ثروتآفرینی استان کمک کند.»
وضعیت نوغانداری در ایران
پرورش کرم ابریشم که به عنوان فعالیت نوغانداری از آن یاد میشود، از پیشینه ۴۵۰۰ ساله در جهان برخوردار است، موضوعی که طبق آمارها در حال حاضر جایگاه ایران را در رتبه هشتم قرار داده است.
آمارهای جهانی نشان میدهد، تولید نخ ابریشم در چین معادل ۱۷۰ هزار تن و کشور هند ۲۸۵۲۳ تن، از کل تولید نخ ابریشم در جهان رتبه اول تا دوم دنیا را به خود اختصاص دادهاند، که دراین میان ایران در رتبه هشتم تولید جهانی نخ ابریشم قرار دارد.
در حال حاضر، کاهش میزان تولید متأثر از عوامل مختلفی است که به ترتیب با منحصر شدن مصرف محصول نهایی به صنعت فرش کشور که ناشی از کاهش سهم ایران در صادرات فرش (به دلیل تحریمها) است، تغییرات در وضعیت بازار جهانی پیله و ابریشم و رشد سریع سایر کشورهای حاشیه خزر و موضوع رقابت، کاهش علاقهمندی نوغانداران و سایر مسائل اقتصادی متأثر از شرایط بازار تسریع یافته است.
در سال ۹۵، حجم پیلهتر تولید شده معادل ۹۲۳ /۴ تن، پیله خشک ۳۶۹ /۳۶ تن، ابریشم استحصالی ۱۴۷/ ۷ بود، به طوری که میانگین تولید پیله به ازای هر جعبه تخم نوغان ۳۲/ ۹۵ کیلوگرم به ثبت رسید. در سال ۹۵، ۱۸۴۷۵ خانوار به امر نوغانداری اشتغال داشتند.
در حال حاضر سطح توتستانهای کشور ۱۴۷۵۰ هکتار است این در حالی است که استانهای گیلان، خراسان و مازندران به ترتیب با ۶۰۶۵، ۴۹۷ و ۴۷۵ هکتار توتستان بیشترین سطح را به خود اختصاص دادند. در سال ۹۶، بهرغم تأمین هستههای فناورانه نوغان به صورت رایگان توسط مرکز تحقیقات ابریشم و براساس اعلام نیاز دستگاه اجرایی، تولیدکنندگان بخش اجرا تنها امکان رفع نیاز نیمی از مصرف کشور را یافتند و به ناگزیر، حدود ۵۰ درصد تخم نوغان کشور از طریق واردات از کشور چین تأمین شد، اما در سال ۹۷ با افزایش ۱۱۰ درصدی قیمت تضمینی پیلهتر ابریشم طی چهار سال اخیر، قیمت تضمینی پیلهتر به ۱۸۱۰۴ تومان رسید.