سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین – الهه هاشمی: پاییز ۹۶ بود که مسئله بحران کاغذ شروع شد و با اینکه در همان سال یک محموله کاغذ از گمرک برای خروج از این بحران ترخیص شد، اما افزایش نرخ ارز بار دیگر این صنعت را با مشکل مواجه کرد؛ تا جایی که در آخرین روزهای اسفند ماه در پی افزایش بیرویه قیمت کاغذ، صنف ناشران در نامهای به مسئولان دولتی خواستار پیگیری جدی حل معضل کمبود و گرانی کاغذ شدند. ناشران در این نامه تنها راه حلشدن بحران کاغذ را خودکفایی در تولید این محصول اساسی دانسته و عمل به فرمایشهای مقام معظم رهبری را در این خصوص به هیئت دولت یادآوری کردند، اما متاسفانه تاکنون در این زمینه اقدام مناسبی انجام نشد و مسئله کاغذ واردات محور باقی ماند.
کاغذ در کشور تبدیل به کالایی واردات محور شده است
علی اکبر تورانیان، مدیر انتشارات شهرآب و فعال عرصه کتاب در این باره به خبرنگار «جوان آنلاین» میگوید: «متاسفانه با توجه به بحران ارزی که اواخر سال ۹۶ ایجاد شد، کاغذ را با بحران مواجه کرد. موضوع نگران کننده این بود که مسئولین امر هیچگاه برای مقابله با تحریمها برنامهریزی و آمادگی مناسبی نداشتند.»
او با اشاره به اینکه کاغذ در کشور ما یکی از کالاهای واردات محور است به همین دلیل نوسانات ارزی شوکی به بازار آن وارد کرد، اظهار میدارد: «سرعت افزایش قیمت کاغذ بهقدری بالا بود که از ۷۵ تا ۸۰ تومان به مرز ۶۰۰ تومان هم رسید. یعنی حدود ۷ الی ۸ برابر افزایش قیمت داشت.»
تورانیان با بیان اینکه قدرت تولید از ناشرین گرفته شده است، میگوید: «با قیمتهای فعلی کاغذ، ناشران ضعیف از رده خارج شدهاند و دیگر توان تولید ندارند. ناشران فعال نیز با کاهش تولید عناوین متعدد خود مواجه شدهاند.»
آنطور که مشخص است با افزایش قیمت کاغذ هزینه تمام شده کتاب نیز افزایش چشمگیری پیدا کرده و این موضوع نقطه مقابل توسعه کتاب و کتابخوانی است که پیشتر مدنظر قرار گرفته شده بود. مسئلهای که تورانیان نیز به آن اشاره میکند و میگوید: «در حال حاضر قیمت کتاب حداقل سه برابر افزایش پیدا کرده و همین مسئله موجب کاهش خرید کتاب خواهد شد؛ بنابراین همانطور که رهبر معظم انقلاب هم فرمودند که دولت باید کاری کند تا کاغذ با قیمت ارزان در اختیار همه ناشران قرار بگیرد تا کتاب به شکل ارزانتر تولید شود و به فروش برسد.»
۲۶۰ هزار تن کاغذ وارداتی گم شد!
مدیر انتشارات شهرآب به بی برنامگی مسئولان در مدیریت بحران کاغذ اشاره میکند و میگوید: «اکنون کارگروه کاغذ ثابت کرده که توانایی اداره بحران کاغذ را ندارد و ارز را به واردکنندگانی تخصیص میدهد که نظارتی بر عملکرد آنها نیست. به عنوان مثال رئیس کارگروه کاغذ اعلام کرده بود از ۲۶۰ هزار تن کاغذ وارداتی حدود ۱۰ درصد واردکنندگان این کاغذ را به سامانه تحویل دادهاند. یعنی ۹۰ درصد این کاغذها در یک حلقه مفقودهای است که هیچکس از آن اطلاعی ندارد.»
او ادامه میدهد: «عملکرد کارگروه کاغذ نشان میدهد که به شدت ناموفق بوده و در واقع برنامه ریزی خاصی در کارش ندارد. حتی نظارت بر کسانی که کاغذ را با ارز ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی وارد کردهاند نیز نداشته است؛ بنابراین معتقدم که اعضای کارگروه باید تغییر کنند و عمدتا از قشر داخل صنف باشد. زیرا که تشکلهای نشر میتوانند مسئله کاغذ را ساماندهی کنند.»
نگاه ویژهای برای تولید و خودکفایی کاغذ وجود ندارد
همانطور که گندم ماده اصلی قوت مردم است، کاغذ نیز به عنوان ماده اصلی تغذیه فکر و فرهنگ مردم مورد نیاز است؛ بنابراین باید نگاه دولت به این کالا نگاه یک کالای استراتژیک و کاربردی باشد. مسئلهای که تورانیان آن را بیان میکند و در ادامه میگوید: «چه این دولت و دولتهای قبل نگاه ویژه به بحث تولید و خودکفایی کاغذ نداشتند؛ و مشکل اصلی ما این است که هیچ جدیتی در این قضیه نبوده است.»
از سوی دیگر، اما مافیای کاغذ نیز به بحران این کالا دامن زده است. مدیر انتشارات شهرآب در این باره میگوید: «من معتقدم، مافیای کاغذ در پشت صحنه واردات این کالا خودش را پنهان کرده و منافع عالی و سودهای کلان از این مسیر باعث میشود تا برخی افراد طوری سیاستها را همراهی کنند که هیچ وقت در بحث خودکفایی کاغذ حرکت نکنیم و همیشه کاغذ به عنوان کالای واردات محور در کشور پیش برود.»
نهادهایی که فقط ژست مسئولیتپذیری به خود گرفتهاند، اما ...
او به مشکلات تولید کاغذ در کارخانهها اشاره میکند و اظهار میدارد: «در زمینه تولید کاغذ کارخانه هایمان چند مشکل اساسی برمی داریم. یکی اینکه کارخانههایی که موجود هستند، اما به حال خودشان رها شدهاند و هیچ نظارت و کنترلی بر این کارخانهها نیست. یعنی کارخانه کاغذی که به عنوان یک سرمایه ملی و راهبردی برای کشور باید مطرح باشد در شرایط فعلی هیچ کاغذی تولید نمیکنند بلکه لیوان و بشقاب کاغذی را در دستور کار تولید خود قرار دادهاند و بدتر آنکه برخی از این کارخانهها خمیر کاغذ را به خارج از کشور صادر میکنند. یعنی خمیری که باید تبدیل به کاغذ شود را از کشور خارج میکنند و آنوقت چند برابر آن پول میدهیم تا کاغذ به کشور وارد کنیم.»
تورانیان درباره مسئولانی که وظیفه حل بحران کاغذ را برعهده دارند، میگوید: «باید کارگروه کاغذ و وزارتخانه صمت با کارخانهها تعامل و نشست داشته باشد و مشکلات آنها را بررسی کند. حتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به عنوان متولی فرهنگ و به منظور مطالبه گری باید این تعامل را داشته باشد. اما عملا میبینیم که همه نهادها با یک بیتوجهی خاص به این بحث مهم ملی کشور پشت کردهاند و فقط ژست مسئولیت پذیری به خود گرفتهاند.»
راهاندازی کارخانه تولید کاغذ از ساخت نیروگاه هستهای سختتر نیست
مدیر ناشر شهرآب با بیان این مسئله که راه اندازی کارخانههای تولید کاغذ از ساخت نیروگاه هستهای ما سختتر نیست، میگوید: «ما هم دانش تولید کاغذ را داریم هم توانایی و امکانات و بازار آن را. اگر کارخانه کاغذی راه اندازی شود علاوه بر مسئله اشتغالزایی که کارگران میتوانند در سه شیفت کار کنند، نیاز داخلی کشور برای کاغذ تامین میشود و علاوه بر آن با واردات این کالا که مانند طلای سفید است، میتوانیم نیازهای کشورهای همسایه را برطرف کنیم و ارز آوری داشته باشیم. اینگونه یکی از اهرمهای تحریم که دشمن علیه ما انجام میدهد را میتوانیم خلا سلاح کنیم.»
در واقع با توجه ویژه به تولید کاغذ در کشور هم خودکفا میشویم، هم اشتغالزایی میشود و هم برای کشور سودآور خواهد بود. البته تورانیان به مسئله نگاه مدیریتی در کشور نیز اشاره میکند و میگوید: «نگاه مدیریت تا زمانی که نگاه جهادی نباشد ما هرگز در تولید کاغذ موفق نخواهیم شد. اگر نگاه واردات محور از مسئولان امر دور نشود کاری به جایی نمیرسد.»
مدیر نشر شهرآب به نقش بانک مرکزی در حل بحران کاغذ اشاره میکند و میگوید: «سیستم بانکها و بانک مرکزی در زمینه نقدینگی حمایتهای لازم را باید انجام دهد آنوقت کارخانههای کاغذ سازی زودتر از آن چه که فکر میکنید راه اندازی خواهد شد و در راستای اقتصاد مقاومتی فعالیت خودش را آغاز خواهد کرد. این کارخانههای فرصتی در برابر تهدیدهایی است که سالها دشمن آن را به رخ میکشد.»
موضوع مهم بازیافت کاغذ که از آن غفلت میکنیم
او با بیان این مسئله که در کنار راه اندازی کارخانه تولید کاغذ، کارخانه بازیافت کاغذ را نیز راه اندازی کنیم و بهترین بهره را از آن ببریم، میگوید: «بازیافت کاغذ از کاغذی که به عنوان باطله استفاده میشود، بسیار حائز اهمیت است، زیرا که هم از اسراف جلوگیری میکند و هم به حل بحران کاغذ کمک ویژهای خواهد کرد. در واقع کاغذهای باطله نباید همراه زباله برود و دفن شود. بلکه باید فرهنگ سازی صورت بگیرد و اعلام شود که مردم این کاغذهای باطله را در سطل آشغال نریزند؛ و البته در کنار آن کارخانههای بازیافت کاغذ نیز راه اندازی شود.»
تورانیان به کشورهایی که در زمینه بازیافت کاغذ فعال هستند اشاره میکند و میگوید: «کشورهای پیشرفتهای مانند آلمان در زمینه بازیافت کاغذ فعالیت ویژهای دارند و از این راه کتابهای ارزان قیمت را به چاپ میرسانند. زیرا که کاغذ بازیافت حکم چاه نفت را دارد. این کاغذهای باطله میتواند تبدیل به خمیر کاغذ شود و مجددا از آن کاغذ تولید شود؛ بنابراین ما نیز از تجارب دیگر کشورها باید استفاده کرده و برای حل بحران کاغذ قدم مهمی برداریم.»