سرویس ایران جوان آنلاین: شیوه‌های سنتی کشت و آبیاری محصولات کشاورزی پاسخگوی نیاز غذایی امروز نیست و با توجه به تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی‌های فصلی و بروز پدیده خشکسالی هم چاره‌ای نیست جز اینکه کشاورزان شیوه‌های سنتی کشت و برداشت محصولات را کنار بذارند و با شیوه‌های آبیاری نوین منابع آبی محدود را کنترل کنند. کاری که امروز باید در اغلب استان‌های کشور انجام بگیرد و در حال حاضر به گفته کارشناسان استانی اردبیل، نیاز انجام آن در استان اردبیل بیش از مناطق دیگر احساس می‌شود.
تغییرات اقلیمی، شروع خشکسالی و کاهش بارش‌های جوی به مسئله‌ای غیر قابل انکار تبدیل شده است. بر‌همین اساس کارشناسان تغییر کشت و شیوه آبیاری را برای کنترل این مسئله و عبور از دوره خشکسالی انتخاب کرده‌اند. دوره‌ای که به گفته کارشناسان محیط‌زیستی هر چند سال یک‌بار شروع می‌شود و بعد از چند سال دوباره دوره ترسالی فرا می‌رسد. با این حال نمی‌توان بدون برنامه‌ریزی از این دوره‌ها عبور کرد. بنابراین کارشناسان معتقدند که یکی از راهکار‌های مهم در مدیریت منابع آبی و خاکی استان تغییر الگوی کشت در کنار استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری است تغییر الگوی کشت نقشه راهی است که به ما نشان می‌دهد با توجه به منابع موجود چه محصولاتی را کجا و به چه مقدار و در چه مدتی از طول زمان تولید کنیم. اما هنوز کشاورزان با وجود حمایت‌های دولت از تغییر الگوی کشت و جایگزینی سامانه آبیاری سنتی با تحت فشار به‌واسطه تعلق به کشت سنتی و هراس از احتمال ضرر در صورت تغییر الگوی کشت استقبال چندانی از این طرح‌ها نکرده‌اند و محصولاتی، چون سیب‌زمینی و گندم را به عنوان محصولات با نیاز آبی زیاد تولید می‌کنند. این نیز در حالی است که کشاورزی سنتی و کشت محصولات با آب بری زیاد بهره‌وری خاک در استان اردبیل را در معرض تهدید قرار داده است. رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در این باره به «جوان» می‌گوید: «اجرای طرح اصلاح الگوی کشت در استان اردبیل با هدف بهره‌گیری از سود اقتصادی و اشتغالزایی اجرا می‌شود و این طرح در حال اجراست.»
خلیل نیکشاد می‌افزاید: «در پنج سال گذشته اقدامات قابل توجهی در بخش کشاورزی استان انجام شد ۶ هزار هکتار انواع محصولات زارعی به صورت کشت انتظاری و پاییزه انجام شد و به میزان ۵۰۰ هکتار سیر در استان نیز زیر کشت رفته و به دلیل درآمدزایی بالایی که داشته با استقبال خوبی از سوی بهره‌برداران رو‌به‌رو شده است.» به گفته وی بیش از هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی مستعد استان زیر کشت بادام زمینی رفته و به میزان ۴۷۰ تن نیز پیازچه زعفران بین متقاضیان توزیع شده است. این مهم موجب شده است که صنایع تبدیلی و تکمیلی، گسترش شهرک‌های گلخانه‌ای کشاورزی، رونق آبزی پروری و توسعه باغ‌ها در اراضی شیب‌دار و دامپروری و حمایت از طرح‌های دانش بنیان و تولید و توسعه صنعت زنبورداری و اصلاح ملکه زنبور عسل به دلیل برخورداری استان از مواهب طبیعی توسعه یابد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل به توسعه محصولات کشاورزی و برند‌سازی آن‌ها اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «گسترش سیستم‌های نوین آبیاری و حداکثر استفاده از حداقل آب کشاورزی در جهت بهره‌وری و تولید بیشتر محصولات کشاورزی در اولویت برنامه‌های کاری این سازمان قرار دارد بگونه‌ای که هر بهره‌برداری بخواهد زمین یا باغ خود را به سیستم‌های آبیاری تحت فشار مجهز نماید می‌تواند از ۸۵ درصد یارانه دولتی استفاده کند.»
تغییر الگوی کشت مقابله جدی با بحران آب
در حال حاضر کمبود آب به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دغدغه مردم و مسئولان کشور مطرح است. نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس و نماینده مردم شهرستان‌های اردبیل نیز در این باره می‌گوید: «ارائه تسهیلات و حمایت‌های لازم برای توسعه آبیاری نوین کشاورزی باید مورد توجه قرار گیرد و انتظار می‌رود تمامی نهاد‌ها در تحقق برنامه‌های مدیریت منابع آبی همکاری کنند.» رضا کریمی با اشاره به کشت محصولات مناسب کشاورزی در اراضی کشاورزی اضافه می‌کند: «با ترویج الگوی کشت محصولات مناسب کشاورزی بخش قابل توجهی از مشکل و دغدغه کشاورزان برطرف خواهد شد.» این مسئول یادآور می‌شود: «کارشناسان بخش آب و کشاورزی باید در کاشت محصولات کشاورزی کم مصرف و جایگزین کردن این محصولات با محصولاتی که مصرف زیاد آب دارند همراه شوند.» براساس اعلام مسئولان کشت سیر، بادام زمینی، پسته، خلر ماشک، زعفران، چغندر ریشه‌ای، ذرت شیرین و پنبه از جمله محصولات جایگزین در جهت تغییر الگوی کشت و آبیاری نوین در استان اردبیل با هدف جلوگیری از بحران آب و خشکسالی است. همچنین کاهش ۱۰ تا ۱۲ درصدی سطح زیر کشت گندم، کاهش سطح زیر‌کشت محصولات با نیاز آبی بالا و جایگزینی محصولات با ارزش افزوده بالا و نیاز آبی پایین، تدوین سند الگوی کشت در ۱۰ شهرستان و توسعه محصولات با ارزش اقتصادی بالا از جمله برنامه‌های تغییر الگوی کشت در استان اردبیل است.
