جوان آنلاین: از سال ۱۳۹۸ تاکنون صنعت لوازم خانگی در بازاری انحصاری فعالیت می‌کند. به رغم اینکه تولیدکنندگان لوازم خانگی از افزایش تیراژ تولید و صادرات به کشور‌های همسایه و اروپا خبر می‌دهند، اما قیمت‌ها همچنان گران و در برخی موارد گران‌تر از نمونه‌های خارجی است. آنچه در نمایشگاه لوازم خانگی امسال جلب توجه می‌کرد، حضور ویژند‌های (برندهای) ناشناس و بی‌کیفیت بود. ظاهراً متولی برگزاری نمایشگاه فقط کمیت و حضور تعداد بالای برند‌ها برایش اهمیت داشت و کیفیت این برند‌ها به هیچ وجه مورد توجه نبوده است. به نظر می‌رسد بعد از ۵/۳ سال آزمون و خطا در این صنعت، زمان آن رسیده است شرکت‌های کوچک ادغام شوند و کیفیت کالا‌های تولید داخل ارتقا یابد؛ موضوعی که به دلیل نبود نقشه راه تولید، متأسفانه به فراموشی سپرده شده است.
تدوین استراتژی توسعه صنعتی و قرار گرفتن برنامه حمایت از صنعت لوازم خانگی در درون آن، ادغام بنگاه‌های ناکارآمد در بنگاه‌های کارآمد و تمرکز حمایت‌های تجاری، یارانه‌ای، اعتباری و فنی در چند بنگاه بزرگ و کارآمد در یک بازه زمانی مشخص، از شروط و سازوکار‌های حمایت از صنعت لوازم خانگی است. بهمن ماه سال ۱۳۹۸ دو ویژند کره‌ای ال‌جی و سامسونگ به طور کامل از بازار ایران خارج شدند. در آن زمان، دولت قبل با دستپاچگی با توزیع ارز دولتی به این صنعت تلاش کرد بازار با کمبود کالا مواجه نشود. از همان سال تاکنون سیاستگذار به دنبال افزایش تعداد شرکت‌های تولیدی بود و چندان ارتقای کیفیت مورد توجه نبوده است. اکنون حدود ۵/۳ سال است که تولیدکنندگان لوازم خانگی در بازاری کاملاً انحصاری مشغول فعالیت هستند. برخی برندهای ناشناس که در همین چند سال به تولید رسیده‌اند، با کپی‌برداری از ویژند‌های معروف، کالا‌هایی با کیفیت پایین، اما گران به بازار عرضه کرده‌اند. هنوز بعد از چند سال این صنعت نقشه راه تولید ندارد. نمایشگاه لوازم خانگی امسال که از سوی انجمن صنایع لوازم خانگی ایران با مشارکت نمایندگان سایر انجمن‌ها و تشکل‌ها برگزار شد، با نقاط ضعفی همراه بود که قابل تأمل است. در این نمایشگاه نیز همانند نمایشگاه‌های قبلی برخی برندهای مطرح بازار که عمده سهم بازار را در دست دارند، شرکت نکرده بودند که بیانگر اختلافات در انجمن‌های مربوط و شرکت‌های لوازم خانگی است و تاکنون مقام سیاستگذار نتوانسته است راه‌حلی برای برون رفت از آن ارائه دهد. در حال حاضر اگر این اختلافات به نحوی درست مدیریت شوند، می‌تواند با ایجاد کنسرسیوم‌های قطعه‌سازی و همچنین تولید مشارکتی، همکاری‌های سازنده‌ای را در این صنعت خلق کند که زمینه‌های رقابت‌پذیری را در این صنعت افزایش می‌دهد، اما این نکات در این سال‌ها مورد غفلت متولی صنعت بوده و ظاهراً کمیت و افزایش تعداد تولیدکنندگان بر ارتقای کیفیت ارجحیت داشته است.
«کیفیت» فدای سیاستگذاری غلط
بررسی‌های میدانی تسنیم، در بازدید از نمایشگاه لوازم خانگی از کیفیت بسیار پایین تولید برخی تولیدکنندگان داخلی حکایت داشت که عموماً با برندهای کمتر‌شناخته‌شده اقدام به حضور در نمایشگاه کرده بودند؛ برند‌هایی که عموماً در چند سال اخیر و در غیاب یک سیاستگذاری درست همراه با سیاست تسهیل صدور مجوز‌ها شکل گرفتند و اگرچه بخشی از نیاز بازار را توانستند پوشش دهند، ولی هرگز با مقیاس تولیدی پایینی که دارند، نمی‌توانند محصولاتی با کیفیت مورد انتظار بازار را تولید و عرضه کنند، البته نکته مهم این است که ارتقای کیفیت در گرو تحقیق و توسعه قوی است، این مهم نیازمند سرمایه‌گذاری‌های سنگین است و تنها با تیراژ تولید بالاست که می‌توان هزینه‌های آن را پوشش داد، این در حالی است که تولیدکنندگانی که در تیراژ پایین اقدام به تولید می‌کنند، هرگز قادر به پوشش این هزینه‌ها نیستند و از این جهت نمی‌توانند کیفیت محصولات تولیدی خود را ارتقا دهند، حال آنکه یک سیاستگذاری درست در عرصه صنعت لوازم خانگی می‌توانست منافع فردی این واحد‌ها را به گونه‌ای طرح‌ریزی کند که در راستای منافع صنعت، به جای تولید محصول کامل که صرفه مقیاس ندارند، اقدام به تولیدات قطعات مورد نیاز این صنعت کند که صرفه‌های اقتصادی را برای آن‌ها در پی داشته باشد تا عملاً منافع بنگاهی با منافع صنعت و منافع ملی همسو شود، حال آنکه نحوه سیاستگذاری به شکلی بوده است که منافع اقتصادی این بنگاه‌های نوظهور عملاً منافع ملی را خدشه‌دار کرده است.
علی فدایی، کارشناس صنعت لوازم خانگی در گفتگو با «جوان» در این خصوص می‌گوید: در یک سال گذشته تمام انرژی وزارت صمت و انجمن‌ها روی برگزاری نمایشگاه اتلاف شده است، در حالی که همین جلسات می‌توانست برای رفع مشکلات تولید، ایجاد کنسرسیوم برای تولید مشترک و نحوه ادغام برندهای کوچک صرف شود.
وی با تأکید بر اینکه باید دلایل عدم‌حضور برندهای معروف در نمایشگاه آسیب‌شناسی شود، می‌افزاید: سیاستگذار باید شرکت‌کنندگان در نمایشگاه را غربالگری می‌کرد تا شاهد کالا‌های بی‌کیفیت که بیشتر شبیه «کار دستی» دانش‌آموزان است تا یک صنعت مستقل نباشیم.
فدایی تأکید می‌کند: حضور بی‌کیفیت‌ها در نمایشگاه تأثیر منفی بر مصرف‌کنندگان و بازدیدکنندگان از نمایشگاه داشت و تلاش تولیدکنندگان واقعی را در ارتقای کیفیت صنعت زیر سؤال برد.
وی از وجود ۵۰۰ فعال صنعتی در صنعت لوازم خانگی خبر می‌دهد و می‌گوید: عملاً به اندازه تعداد انگشتان دست شرکت‌های صاحب تکنولوژی و صاحبنام داریم. این کارشناس صنعت از نبود استاندارد برای حضور در نمایشگاه انتقاد می‌کند و می‌افزاید: ۷۰ درصد کالا‌های عرضه شده در نمایشگاه یخچال بود، اما یخچال‌هایی که به لحاظ ظاهری بی‌کیفیت و غیراستاندارد بود. متأسفانه سیاستگذار فقط تعداد و آمار بالای تولیدکنندگان برایش اهمیت دارد و بر کیفیت کالا‌ها نظارتی وجود ندارد.
جمع‌بندی
امروزه وجود یک سند راهبردی برای صنعت لوازم خانگی کشور به عنوان یک حلقه مفقوده مهم می‌تواند راهگشا باشد؛ سندی راهبردی که بتواند هم مقام سیاستگذار را از اتخاذ تصمیمات ناگهانی و احساسی بازدارد و هم اینکه منافع اقتصادی همه تولیدکنندگان این صنعت را همسو با منافع صنعت و منافع ملی پی‌ریزی کند، به نحوی که مسیر حرکت از حمایت‌گرایی به بازار آزاد را به نحوی طرح‌ریزی کند که صنعت لوازم خانگی کشور بتواند در یک بازه زمانی مشخص به درجه‌ای از رقابت‌پذیری برسد که چند برند مطرح در بازار‌های جهانی را پایه‌ریزی کند. قطعاً ایجاد کنسرسیوم‌های بزرگ و ادغام برندهای کوچک و متوسط می‌تواند در رشد و پویایی صنعت لوازم خانگی کمک کند.
