جوان آنلاین: کانال «در محضر استاد احمد عابدی» در ایتا بخشی از متن درس اخلاق آیت‌الله احمد عابدی را به اشتراک گذاشت. این استاد اخلاق و عرفان بیان داشته‌اند: در پیاده روی اربعین پزشکی آمده بود و گفت برای ما پزشکان عیب است که معمولاً هر که می‌رود زیارت اربعین و می‌آید مریض می‌شود. این برای ما عیب است که مردم بروند زیارت اباعبدالله و بیایند مریض شوند. پس ما چه کاره‌ایم که نمی‌توانیم از این مریضی پیشگیری کنیم! الان معمولاً اینچنین است که هر کسی می‌رود آزمایش خون می‌دهد و مشخص می‌شود چربی و قند دارد یا نه. بسیاری از بیماری‌ها را با آزمایش‌ها به دست می‌آورند. این‌ها مربوط به مریضی جسم است.
درباره مریضی روح چه آزمایشگاهی وجود دارد که بخواهیم آزمایش کنیم تکبر دارد یا نه؟ سوءظن دارد یا نه؟ بخیل است یا حب دنیا دارد؟ که این‌ها مریضی روح هستند. اگر با آن آزمایش‌ها بیماری جسم مشخص می‌شود آیا آزمایشگاهی هست که در آن آزمایشی باشد که اخلاق خوب و بد، کینه و حسد شخص مشخص شود؟
حالا همانطور که آن پزشک می‌گفت برای ما عیب است که ما نتوانیم پیشگیری کنیم، آیا بر ما طلبه‌ها عیب نیست که نتوانیم دروغ گفتن، بی‌انصافی و حقد و کینه و اختلافات خانوادگی را پیشگیری کنیم؟ آن‌ها مسئول سلامت جسم مردم هستند هم آزمایشگاه دارند هم مریضی مردم را عیب خودشان می‌دانند.
ما که باید مسئول سلامت روحی مردم باشیم اولاً آزمایشگاه روحی درست کرده‌ایم یا نه؟ اگر چنین آزمایشگاهی داریم یا نداریم، این عیب‌های روحی مردم برای ما هم عیب است یا نه؟ آیا عیب نیست که ما نتوانستیم جلوگیری کنیم؟ باید عیب باشد که چرا نتوانستیم از نظر روحی اخلاق مردم را طوری بار بیاوریم که مردم گران فروشی نکنند و دروغ نگویند؟
اردشیر یکی از شاهان ایران بوده است که تقریباً چهار قرن قبل از تولد رسول خدا (ص) بوده است. آن موقع که شاه ایران شد یکی از دغدغه‌های اصلی او این بود: من که شاه این مملکت هستم مسئول سلامت روحی مردم هم هستم و عهدنامه واقعاً عالی‌ای دارد که خیلی جالب است مثلاً نمی‌گذاشت در ایران کسی پشت سر کسی حرف بزند. چون اگر کسی پشت سر کسی حرف بزند دو‌دستگی می‌شود و اگر جنگ شود این‌ها با هم علیه دشمن هم پیمان نمی‌شوند لذا اتحاد مردم برایش خیلی مهم بود. حرف‌هایی هم درباره دین دارد.
آیا ما می‌توانیم آزمایشگاهی درست کنیم که تشخیص داده شود چه کسی از نظر روحی سالم و چه کسی مریض است؟ در ذهن مردم این هست که بعضی آدم‌ها این را می‌فهمند. مثلاً فلانی چشم برزخی‌اش باز است و نگاه کند می‌فهمد مشکل زندگی‌اش کجاست. مردم هم چنین انتظاری دارند! مردم هم چنین انتظاری دارند که چنین آزمایشگاهی باشد.
من یقین ندارم حدس و احتمال است و می‌گویم که شما هم از نظر دین و قرآن در این مورد فکر کنید. ما برای تنظیم آزمایشگاه روحی چه کاری می‌توانیم بکنیم؟ ملاک سلامت روح چیست؟ اینکه مزاج او معتدل یا غیر معتدل است؟ اینکه قابل تشخیص است و می‌توانیم بگوییم روح سالم در مزاج سالم است شبیه آن که می‌گوییم عقل سالم در بدن سالم است.
یک وقتی توضیح می‌دهم که مزاج اگر چطوری باشد چه اثری دارد. مثلاً در مناطق گرمسیری بیشتر دعوا هست یا در مناطق سردسیر؟ و یک وقت توضیح می‌دهم که می‌گویند نماز شب را کی بخوانید این‌ها اعتدال مزاج ایجاد می‌کند. آیا ملاک را اعتدال مزاج بگذاریم که بگوییم از اعتدال مزاج اعتدال روح تشخیص داده می‌شود؟ یا بگوییم ملاک دوم پیامبر اکرم (ص) است. ایشان انسانِ سالم به تمام معنی است و ایشان عیار سنجش است و هر کسی را با ایشان باید مقایسه کرد. مثلاً پیامبر وقتی در خانه دعوا می‌شد چه می‌کردند؟ اگر ما هم همان را می‌کنیم سالمیم و الا ناسالمیم. ملاک سوم این است که بگوییم قرآن عیار است و هر کس موافق قرآن بود سالم و الا ناسالم. این‌ها را به صورت قطعی نگفتم.
خلاصه در بحث اخلاق همانطور که برای سلامت جسم آزمایشگاه داریم برای سلامت روح هم باید آزمایشگاه داشته باشیم و تشخیص دهیم چه کسی سالم و چه کسی مریض است.
ایراد سخنرانی در چهارشنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۲؛ بعد از درس خارج فقه در حرم مطهر حضرت معصومه (س)
