سرویس اقتصادی جوان آنلاین: روسیه از تولیدکنندگان بزرگ نفت بوده که در دوران ولادیمیر پوتین با یک جهش کمنظیر توانست سطح تولید خود را به ۵/ ۱۱ میلیون بشکه در روز برساند. از روزی که اوپک متولد شد تا سال ۲۰۱۶ هیچگاه روسها با اوپک در کاهش یا افزایش تولید نفت همراه نبودند و این سازمان را به مثابه یک رقیب پرقدرت میدیدند، هرچند که مسکو در برخی بازههای زمانی تلاش فراوانی کرد تا عضو اوپک شود که این تلاشها با مخالفت عربستان مواجه شد.
از سال ۲۰۱۴ که قیمت نفت دچار افت وحشتناکی شد و بهای هر بشکه طلای سیاه به زیر ۲۰ دلار رسید، بحث فریز نفتی پیش آمد که تزارها آمادگی خود را برای کاهش تولید و حضور در برنامهای «فرااوپکی» اعلام کردند. با حضور روسیه بهعنوان بزرگترین صادرکننده نفت غیراوپکی در این برنامه فریز نفتی، قیمتها بهبود یافت و از مرز ۷۰ دلار نیز فراتر رفت.
با شیوع ویروس کرونا، قیمت نفت وارد کانال ۴۰ دلار شد تا عربستان بهعنوان اصلیترین عضو اوپک از کاهش بیشتر تولید نفت بگوید و از روسیه بخواهد در برنامه کاهش تولید نفت شرکت کند؛ روسها پاسخ روشنی به این درخواست ندادند تا روز جمعه که در نشست اوپک شرکت کردند و گفتند نمیتوانند تولید را کاهش دهند.
مسکو با لحن خاص خود به اوپک تأکید کرد شاید افزایش تولید ندهد، اما قطعاً تولید خود را کاهش نمیدهد و چنانچه اوپک کاهش تولید دهد، این سازمان را میستاید!
در چنین شرایطی عربستان ضربه بسیار سختی دریافت کرد، چراکه این کشور در یکی از سختترین دورههای حیات خود به سر میبرد.
دلایل مخالفت روسها
روسیه هماکنون بیش از ۱۱ میلیون بشکه نفت تولید میکند و پس از امریکا دومین کشور بزرگ نفتی جهان است؛ کرملین طی یک سال اخیر با تحریمهای انرژی امریکا مواجه شده و ترامپ تلاش بسیاری میکند تا روسنفت را بهعنوان بازوی نفتی پوتین تضعیف کند. امریکا که خود توانسته به صادرکننده نفت و گاز تبدیل شود در رویکرد جدیدی که در پیش گرفته، سعی دارد با حذف رقبا برای خود «بازارسازی» کند که البته درباره ایران و ونزوئلا موفق عمل کرده است.
روسیه با آگاهی نسبت به برنامه امریکا، موضوع افزایش تولید امریکا را به پیش میکشاند و میگوید در صورت کاهش تولید، اتفاق خاصی در تعادل رساندن عرضه و تقاضا در بازار رخ نمیدهد، بلکه امریکاییها با استفاده از این موقعیت، نفت خود را جایگزین نفتی میکنند که اوپک پلاس آن را از بازار خارج کرده است. عربستانیها، اما میگویند قیمتها دچار ریزش شده و چارهای جز این نیست؛ اینکه سعودیها معتقدند قیمت نفت را نباید فدای شیل نفت امریکا کرد، اشارهای به گذشته دارد که خود در مقابلش مقاوت میکردند. در دورانی که قیمت نفت روند نزولی خود را آغاز کرد، بسیاری از کشورهای عضو اوپک خواستار نشست اضطراری سازمان شدند تا با بررسی وضعیت بازار، تولید را کاهش دهند و قیمتها بهبود یابد.
عربستان مدل ۲۰۱۶، اما زیربار نمیرفت؛ وزیر وقت نفت عربستان میگفت باید این قیمتها را تحمل کرد، زیرا در بلندمدت به سود اوپک است، از منظر سعودیها با کاهش قیمت، شیل نفت که برای تداوم تولید به قیمتهای بالای ۶۰ دلار نیاز داشت، دچار سکته خواهد شد و از بازار حذف میشود.
در همان دوره روسیه به میان آمد و از عربستان خواست از موضع خود دست بکشد و برای التیام بازارها با فریز نفتی موافقت کند؛ تکنوکراتهای ریاض مخالفت کردند، اما رهبران سیاسی دو کشور با پیگیری ویژه پوتین توانستند اجماع بزرگی را به وجود بیاورند که منجر به کاهش تولید شد و این روند همچنان ادامه داشت تا چند روز پیش.
عربستان طی یک ماه اخیر دقیقاً در همان موضعی قرار داشت که روسیه در سال ۲۰۱۶ روی آن ایستاده بود؛ اما اینبار تمنای ریاض از مسکو برای کاهش تولید با پاسخ منفی مسکو مواجه شد تا ضربه بزرگی به این کشور وارد شود. مسکو همان توجیهی را برای عدم کاهش تولید خود به کار برد که عربستانیها طی سالهای اخیر از آن استفاده میکردند.
راهبرد روسیه چیست؟
روسیه افزایش تولید نفت شیل را تهدیدی علیه امنیت انرژی خود نمیداند، زیرا بر این باور است که افزایش تولید امریکا جایگزین نفت کشورهایی میشود که به صورت سیاسی و غیرفنی از بازار خارج میشوند و در نتیجه قیمت نفت هم افت نخواهد کرد. تزارها معتقدند عربستان با بازارسازی نفتی، سهم خود را متناسب با تولید پایدار خود از بازار جهانی تا سال ۲۰۲۴ تضمین کردهاند که دقیقاً همان راهبرد قدیمی عربستان است؛ راهبردی که بازار را مهمتر از قیمت میداند.
اما از نظر راهبرد انرژی روسیه باید گفت نخست این کشور بر این باور است کاهش بیشتر عرضه اوپک پلاس و افزایش موقتی چرخهای قیمت به سود ایالات متحده بوده و دوم مشارکت در کاهش عرضه و در نتیجه کمک به افزایش عرضه نفت شیل به معنی بالابردن احتمال کاربرد تحریم علیه کشورهای دیگر از سوی امریکا برای جایابی نفت خود بوده که بعد از ایران و ونزوئلا، مهمترین گزینه بالقوه برای تحریم نفتی روسیه است که محورهای اولیه آن در قانون کاتسا انجام شده بود. سوم شرکتهای روسی به ویژه روسنفت با ظرفیت تولید ۵/۵ میلیون بشکه در روز، با کاهش تولید مخالف هستند؛ چهارم کاهش ارزش روبل منجر به افزایش حجم فعالیت شرکتهای ملی روسی در داخل شده که آسیبپذیری کمتری به نسبت دیگر کشورهای اوپکی داشته و علاوه بر آن، اقتصاد روسیه با کاهش قیمت آسیب کمتری از اقتصاد عربستان خواهد دید. نکته اساسی این است که به نظر میرسد با این محاسبات، روسیه مطمئن است عربستان و اوپک ناگزیر به کاهش عرضه روی خواهند آورد، بنابراین روسیه نیز مانند امریکا میخواهد در کناری بایستد و از مزایای افزایش قیمت ناشی از کاهش تولید اوپکیها بهرهمند شود، بدون اینکه کاهش تولیدی را بپذیرد. روسها بر این باورند که کافی است چند صباحی صبر کنند تا اوپکیها از نفس بیفتند و یکطرفه کاهش عرضه داده و روسیه «سواری رایگان» داشته باشد. به بیانی سادهتر، روسیه قصد دارد از وضعیت خاص و بحرانی سعودیها نهایت بهره را ببرد، زیرا به خوبی میداند این کشور که بیشترین کاهش تولید را طی دو سال گذشته داشته، باز هم تولید خود را نزولی خواهد کرد و این بهترین فرصت برای افزایش بهای قیمت نفت است.
مسکو ضربه سختی به ریاض وارد کرد و حاکمان این کشور برای غلبه بر مشکلات اقتصادی خود مجبور به کاهش تولید هستند؛ مانند دهه ۸۰ که این کشور به عنوان تولیدکننده شناور اوپک، بهتنهایی بار کاهش تولید نفت را کشید.