برخی از مؤسسان مدارس غیرانتفاعیِ پیشرفته و مشهور (از نظر کمّی و کیفی)، با وجود منع اجاره و فروش مجوّز مدرسه، این امرِ ممنوع و خلافِ قانون را انجام داده و به ازای مبلغی که مظنّه و تخمین بازارِ روز است، آن را به فرد یا افراد دیگر واگذار میکنند. در این مُعضل، مؤسس دیگر گردانندۀ مدرسه نیست، بلکه فرد یا افرادی که مجوّز مدرسه را از او اجاره یا خریداری کردند مجریان امور مدرسه هستند.
این مشکلِ رواجیافته ابعاد منفیِ جبرانناپذیری در امر آموزش و پرورش و زیرساختهای فرهنگی کشور دارد زیرا والدین به اعتبار شهرت و اسمورسم مؤسس، برای فرزندان خود مدرسه انتخاب میکنند و سطح کیفیت آموزش و پرورش را براساس این موضوع میسنجند. شهرتِ هر مدرسه و مؤسس بخشی از عوامل مؤثر در انتخاب والدین است که نتیجۀ تبلیغات فعالیتهای مؤسس در مدرسه میباشد.
با انتقال مجوّزِ مدرسه به غیر، در واقع مجری مدرسه فرد مدّ نظر والدین نیست، اما آنها از این امر مطلع نیستند.
با توجه به مراحل پیچیده و حساس سنجش و گزینشِ ادارۀ آموزش و پرورش، بهخصوص حراست، مبرهن است که ویژگیهای فردِ مؤسس اهمیت وافری دارد. اما در پدیدۀ اجاره یا فروش مجوّز، صاحب مجوّز دیگر به سنجش و گزینش فردِ خریدار توجه نمیکند، و در جذبِ فرد یا افراد تنها به جنبۀ اقتصادی و مالی معطوف است. در واقع عوامل مهم انتخاب و گزینشِ فرد از جمله سابقۀ کیفری، تفکرات سیاسی، پایبندی به نظام جمهوری اسلامی ایران، دین و مذهب، سطح فرهنگ و توجه به کیفیت آموزشی و پرورشی و... دیگر مورد بررسی قرار نمیگیرد؛ یعنی مسألۀ آموزش و پرورش جای خود را به تجارت و درآمدزایی میدهد.
خرید و فروشِ مجوّز صادرشده از سوی آموزش و پرورش، با وجود ممنوعیت و تخلّف، به راحتی و از طریق روزنامههای کثیرالانتشار، کانالهای تلگرامی و شمارههای مشاوران اقتصادیِ موجود در سکّوی اینترنتی گوگل، ممکن و قابلِ انجام است! این به آن معناست که مسؤولین ادارۀ آموزش و پرورش از این تخلف مطلع هستند و اگرچه در صورت گزارش دادن به عوامل مربوطه، در ظاهر پیگیر برخورد با این خلاف میشوند، اما در عمل اتفاقی بازدارنده و اصلاحکننده قابل مشاهده نیست!
یکی از آسیبهای حضور اجاره کننده به جای مؤسسِ منتخبِ اداره، این است که اقدام به نمرهدهیِ کاذب براساس روابط مدرسه با والدین میکنند. یعنی والدین گمان میکنند این فرزند خودشان است که با نمرات بالا قبول میشود، در حالی که تمام دانشآموزان این مدرسه با نمرات بالا قبول میشوند و این نتیجۀ نفوذ روابط خارج از ضرورتِ امر آموزش و پرورش در ادارۀ مدرسه است.
اکنون این سؤال مطرح میشود که آیا در مسألۀ مهمِ نحوۀ ادارۀ مدارس و مؤسسات غیرانتفاعی، آموزش و پرورش شکوه و کمالات ظاهری مدارس را ارج مینهد یا کیفیت سطح آموزشی و فرهنگی آنها را مدّ نظر دارد؟!