پرورش ذهنی و دینی کودکان و نوجوانان این روز‌ها با وجود گستردگی رسانه‌ها کار بسیار سختی است و همین باعث دغدغه فعالان مذهبی و فرهنگی شده است. جالب است بدانید تنها یک انتشارات شیعی در این زمینه وجود دارد. حجت‌الاسلام علیرضا سبحانی‌نسب، مدیر و مؤسس انتشارات «جمال» از معدود مجموعه‌هایی است که به دلیل دغدغه زیاد نسبت به آینده اعتقادی کودکان و نوجوانان آستین همت بالا زده و بخش وسیعی از فعالیت انتشارات خود را به این حوزه اختصاص داده است. هر چند انتشارات جمال از سال ۱۳۸۵ راه‌اندازی شده است و سابقه سنواتی زیادی ندارد، اما کتاب‌هایش به زبان‌های مختلف ترجمه و در کشور‌های دیگر با استقبال خوبی مواجه شده است. «جوان» با این فعال فرهنگی گفتگو کرده است.
به نظر می‌رسد حوزه ادبیات کودک و نوجوان در ایران جزو بی‌دروپیکرترین بخش‌ها باشد که نظارت لازم در آن وجود ندارد. چه انگیزه‌ای باعث شد شما سراغ کار برای کودکان و نوجوانان بروید؟
از آنجا که کودکان و نوجوانان در سنین بسیار حساسی هستند، متأسفانه در کنار کار‌های زیادی که برای بزرگسالان انجام می‌شود، مجموعه‌های دینی کودک کمی داریم، لذا نیاز به کار بیشتری است، برای همین تصمیم گرفتیم عمده فعالیت‌های انتشارات را در حوزه دینی برای کودکان و نوجوانان متمرکز کنیم و الحمدلله در حال حاضر جزو چند مجموعه اول در این حوزه حساس هستیم.
شما در حوزه بین‌الملل هم فعال هستید، آنجا وضعیت چگونه است؟
ما در بخش بین‌الملل به ۱۳ زبان کتاب منتشر کردیم، به این صورت که از ما کتاب گرفتند و در کشور‌های مختلف ترجمه و چاپ کردند، خودم هم حدود یک سالی می‌شود در زبان عربی ورود جدی داشته‌ام و الان ۶۰ کتاب به زبان عربی داریم، حدود ۲۰ تا ۳۰ جلد دیگر هم در حال اضافه شدن است تا شش ماه دیگر ان‌شاءالله این تعداد به ۱۰۰ کتاب خواهد رسید.
در کدام کشور‌ها کتاب‌ها منتشر شده است؟
کشور‌های مختلف به خصوص عربی‌زبان، البته بیشتر تمرکز ما روی عراق است و همه کتاب‌های ما آنجا منتشر می‌شود، در لبنان هم با استقبال خوبی مواجه شده است. چندی پیش در نمایشگاه کتاب مسقط ۲۰۲۲ شرکت داشتیم که خیلی خوب بود. به بحرین و عربستان هم کتاب‌های ما به سختی می‌رود. به غیر از عربی در زبان انگلیسی ۶۰ مورد نشر داشته‌ایم. کتاب‌هایی هم به زبان‌های اسپانیایی، پرتغالی، فرانسه و آلمانی ترجمه شده است. همچنین در زبان ترکی آذربایجانی و ترکی استانبولی و زبان‌های دیگر هم که کار چاپ و ترجمه داریم.
برخورد عمانی‌ها چطور بود؟
خوشبختانه خیلی خوب بود، هم وضع مالی مناسبی برای خرید کتاب داشتند و هم پول‌شان در ردیف پول‌های ارزشمند دنیاست، البته انصافاً کتابخوان هم هستند. به نظرم اگر شرایط کرونایی نبود، در نمایشگاه مسقط موفق‌تر بودیم. ما با ارائه ۳۰ عنوان کتاب عربی از جمله پنج کتاب به نام‌های «مذکرات ید، البیضه الذهبیه، حاضر من فضلک شکراً، کلمات یحب‌ها الله، بمحض الصدفه» در نمایشگاه مسقط حضور داشتیم که این پنج کتاب برای اولین بار رونمایی و به مخاطبان عرب‌زبان عرضه شدند که به خاطر جذابیت آثار تولیدشده و تازگی آن‌ها با استقبال خیلی خوب مراجعه‌کنندگان روبه‌رو شد.
در این مسیر نهاد‌ها و سازمان‌ها شما را حمایت کرده‌اند؟
با حمایت خانه کتاب و ادبیات به نمایشگاه مسقط رفتیم و خوب هم بود، اما اصولاً در بخش بین‌الملل بیشتر از حمایت، نیاز به همراهی است که باعث دلگرمی شرکت‌کنندگان می‌شود، مثلاً وقتی وارد کشور عراق می‌شویم، هزینه استقرار زیاد است و، چون جایی را نمی‌شناسیم، سردرگم می‌شویم، بنا بر این رایزنی‌ها اگر فقط مکان به ما بدهند یا راهنمایی کنند که کجا برویم، این همراهی خوبی است تا دچار سردرگمی در کشور غریب نشویم. شاید اینگونه همراهی‌ها کم از حمایت نداشته باشد، چون می‌تواند کمکی باشد هزینه‌ها کنترل شود. من ناشر وقتی برای نمایشگاهی به عراق می‌روم، هزینه زیادی می‌کنم به خصوص برای سال اول یک ناشر نگرانی زیادی دارد، لذا اگر ناشری را در دفعات اول همراهی و حمایت کنند، راه می‌افتد و کمتر سردرگمی دارد. شخصاً توقعی از این نهاد‌ها ندارم ولی گاهی احساس می‌کنم وظیفه دارند کمک‌دهنده باشند.
به عنوان ناشر کتاب کودک در حوزه دینی، آینده کتاب کودک را چطور ارزیابی می‌کنید؟
بستگی دارد که ما افراد هوشیاری در این عرصه داشته باشیم، مسئولان ما فعلاً در این باره تدبیری ندارند. من هفت، هشت سالی می‌شود فریاد می‌زنم، نیاز به تضمین آینده کتاب کودک داریم ولی هیچ کدام از مسئولان ما وقعی ننهاده‌اند. به نظرم اگر تعدادی جوان خوش‌فکر، فعال و خوب در این حوزه داشته باشیم، آینده کتاب کودک بهبود خواهد یافت، چون با توجه به خواب خرگوشی مسئولان و توجه به مسائل دیگر، خیلی‌ها در کمین نشسته‌اند ذائقه کودک و نوجوان ما را تغییر دهند؛ کتاب‌هایی فانتزی که اخلاق و احترام و ارزش‌ها را عوض کرده و به نوعی در جهت پایمال کردن اخلاق است، در واقع کتاب‌های ترجمه‌ای مانند سونامی بر سر کودکان و نوجوانان سرازیر شده است.
ممکن است پشت سر این سیل کتاب‌های ترجمه‌ای که اخلاقیات را نشانه گرفته است، سفارت‌های این کشور‌ها باشند؟
نمی‌دانم ولی فقط می‌خواهم بگویم اینقدر رایزن‌های ما درگیر کار‌های روزمره و بخشنامه‌های متعدد هستند که فرصتی برای کار‌های جدی به خصوص در این حوزه‌ها ندارند. من هم با همه ایده‌هایی که دارم، چه بسا اگر بروم رایزن بشوم، با وجود این همه دستورات و بخشنامه‌ها ممکن است به هدفم نرسم، چنانچه مدارس با کلی بخشنامه فرصت نمی‌کنند هدایتگر دانش‌آموزان باشند.
موفق‌ترین انتشاراتی کودک جهان کدام است؟
رصد نکرده‌ام ولی انتشارات دی. کی از کشور انگلیس از موفق‌های کودک و نوجوان است. چند ناشر امریکایی هم می‌شناسم که در زمینه دینی خیلی موفق هستند، آکسفورد هم خوب کار کرده است.
آیا تاکنون کتابی منتشر کرده‌اید که بعد پشیمان بشوید؟
بعضی از پشیمانی‌هایم به خاطر ضعیف بودن آن کتاب است، یعنی توقع و استاندارد‌های مورد نظرم را برآورده نکرده یا از روی اشتباه کارشناس یا اشتباه تصمیم‌گیری خودم بوده است ولی دیگر آن کتاب را چاپ نکرده‌ام.
کانون کودک و نوجوان رقیب شما بوده است؟
نه اصلاً، خودشان در ۳۰ سالگی کانون، یک بررسی جامع انجام داده بودند و مسئول آنجا هم به من گفته بود که کتاب‌های ما یک درصدش ایرانی است تازه ایرانی نه اسلامی. متأسفانه آنجا یک شاکله غلطی دارد و باید بازسازی اساسی بشود. سال‌ها پیش ۲۰۰ میلیارد بودجه کانون بود که ۱۸۰-۱۷۰ میلیارد برای نیرو‌های انسانی هزینه می‌کردند تا برای ۲۰ میلیون نفر کار کنند که اگر این بودجه سنگین را بین فعالان حوزه نشر تقسیم کنند، خروجی بهتری دارد. اساساً افکاری بر کانون مستولی است که اعتقادی به کار اسلامی ندارد و این خوب نیست.
در کشور‌های دیگر مانند کانون وجود دارد؟
بعضی جا‌ها که سیستم‌های دولتی دارند اینگونه هستند، ولی نوعاً فعال هستند و چارتی خیلی قوی در راستای اهداف خود دارند. کانون در راستای اهداف جمهوری اسلامی نیست و خروجی آن سکولار است.
به‌نشر چطور؟
کار‌هایی کرده و در چند سال اخیر هم موفق‌تر بوده است و این توفیق هم به خاطر یکی‌دو نفری است که آنجا خودشان این کاره هستند برای همین کار‌های به‌نشر به خوبی پیش رفته است.
تا الان شما چند عنوان کتاب منتشر کرده‌اید؟
از سال ۸۵ به این طرف چاپ داشته‌ایم، حدود ۴۰۰ عنوان کتاب کودک داشته‌ایم و ۴۰۰ عنوان هم برای بزرگسال بوده که از بین همه حدود ۲۰ مورد موفق‌تر بوده است.
نظر علما و مراجع نسبت به کار‌های شما چه بوده است؟
متأسفانه اصلاً شاید در جریان هم نباشند که درباره مسائل دینی در حوزه کودک و نوجوان کار می‌شود.
شما اولین ناشر مذهبی کودک و نوجوان در کشور‌های عربی هستید؟
براق انتشاراتی است که اگر آن را ایرانی بدانیم، او هم بوده است، چون ناشر عراقی است که مقیم ایران است، ولی جنبه اسلامی براق کم است، آن‌ها با احتیاط وارد می‌شوند، مگر اینکه کاری خاص برای عراق بزنند.
کتاب‌های شما در آمازون هم هست؟
یکسری موانع فنی و تحریم بوده که تأخیر داشته‌ایم، اما در حال ورود هستیم تا جبران تأخیر کنیم.
در دوران کرونا فروش شما در فضای مجازی چگونه بود؟
فروش مجازی در آینده خیلی خوب خواهد شد، ما، چون سایت موفقی نداشتیم، خودمان نه، ولی کتاب‌های‌مان در فضای مجازی فروش خوبی داشت و یک گام بلند بود.
کسی که بخواهد وارد عرصه بین‌الملل شود، باید چگونه عمل کند؟
در حوزه بین‌الملل باید فرد بتواند هزینه‌های خود را پوشش دهد و مجموعه قابل قبولی داشته باشد تا بتواند در این عرصه بماند. کودکان ایرانی در معرض خطر هستند. جهان‌بینی الحادی در حال ریشه دادن در مقاطع کودکستان‌های ماست. اگر به فکر جهان‌بینی توحیدی کودکان نباشیم، آن‌ها را به سرعت سکولار و حتی غیرموحد بار می‌آورند، برای همین باید به طور جدی کار کرد و آستین همت را بالا زد، چون اگر این زمان حساس را درنیابیم، در بزرگسالی با هزینه و مشکلات زیادی مواجه خواهیم بود. من به نوبه خودم در این سال‌ها حدود ۴۰۰ کتاب توحیدی برای کودکان منتشر کردم که بحمدالله اغلب‌شان اولین بار منتشر شده بوده که در هیچ جای دنیا نبوده که نیاز به همراهی و وسعت عمل بیشتری است تا نسل آینده را دریابیم.
