جوان آنلاین: «جرایم رانندگی بازدارنده نیست» پرتکرارترین جمله‌ای که از ابتدای سال جاری آن را شنیده‌ایم. چندی پیش جانشین پلیس راهور گفت که جرایم رانندگی در ایران بازدارنده نیست و پیشنهاد شده است جرایم چند برابر شود. این افزایش، بالای ۲۰۰ تا ۳۰۰ درصد پیش‌بینی شده است؛ خبری که واکنش‌های عامه مردم را به دنبال داشت، در حالی که همه می‌دانیم نوع جرایمی که عمدتاً مالی است، چندان بازدارندگی ندارد. تک‌تک ما در عین حال که خود از خاطیان رانندگی هستیم، در عین حال از میزان تخلفات رانندگی سایرین نیز به سطوح آمده‌ایم. فارغ از به خطر افتادن ابعاد مختلف به خطر افتادن سلامت جسمانی، خدشه واردشدن به سلامت روحی و روانی هم معضل کم‌اهمیتی نیست. سؤال این است که آیا اساساً افزایش جرایم رانندگی می‌تواند بازدارندگی لازم و کافی را در خصوص تخلفات رانندگی داشته باشد؟!
ماده۲۲ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی می‌گوید: «میزان جریمه‌های نقدی مقرر در مواد این قانون متناسب با افزایش یا کاهش تورم هر سه سال یک بار بنا به پیشنهاد نیروی انتظامی و تأیید وزارتخانه‌های دادگستری، کشور و راه و ترابری و تصویب هیئت وزیران قابل تعدیل است.» برآورد‌ها نشان می‌دهد بیشتر از سه سال گذشته و تغییری در نرخ جرایم نداشته‌ایم، اما این به معنی حمایت یا عدم‌حمایت از افزایش جرایم رانندگی نیست بلکه معضل اصلی این است که پرداخت مالی سنگین و سنگین‌تر مردم را در کف خیابان ملزم به رعایت قانون خواهد کرد یا خیر؟!
دور زدن قانون
به باور اکثر جامعه‌شناسان بازدارندگی تا زمانی است که مردم راهی برای فشار جریمه و ترس از مجرم شناخته‌شدن پیدا نکرده باشند. همه ما می‌بینیم راه‌های تخلف‌کردن در مکان‌هایی که پلیس راهنمایی و رانندگی و دوربین‌های ثبت تخلف وجود ندارد، بسیار است. امروز نه تنها خودرو‌های پیشرفته با نزدیک‌شدن به دوربین‌های ثبت تخلف اعلام موقعیت می‌کنند تا راننده سرعت ناگهانی خود را کاهش دهد بلکه نرم‌افزار‌های تلفن همراه هم راننده را برای این کاهش سرعت همراهی می‌کند، چه بسا که همین کاهش ناگهانی سرعت در جاده خطرات بیشتری به دنبال دارد.
مثال دیگر در این زمینه تخلف پوشاندن پلاک خودرو‌ها برای عبور از دوربین‌های کنترل منطقه طرح ترافیک است. کافی است چند دقیقه‌ای نزدیک یکی از دوربین‌ها باشیم تا از نزدیک انواع مختلف این مخدوش‌سازی را شاهد باشیم، اما همه ما می‌دانیم در مقابل با جا افتادن فرهنگ رعایت قانون که متضمن سلامت جسمی و روحی و روانی افراد است، پذیرش قانون به آسانی صورت می‌گیرد. مثال بارز در این زمینه بستن کمربند ایمنی یا محدودیت نشستن کودک در جلوی خودرو است.
در واقع متخلفان رانندگی زمانی که مجرم شناخته شوند، ابتدا امری غیرقابل پذیرش و موضوعی بازدارنده برای‌شان تلقی می‌شود، اما با گذشت زمان و پیداکردن چگونگی راهکار‌ها، ارتکاب به جرم یا همان تخلف بدون مجرم شناخته‌شدن موضوعی عادی برای‌شان می‌شود. مردم ما به این باور نرسیده‌اند که باید پذیرای قوانین راهنمایی و رانندگی باشند و تنها به خاطر پرداخت‌های مالی به رعایت قوانین نپردازند، در نتیجه شاید افزایش‌ها هم نتیجه روشنی برای کاهش تخلفات نداشته باشد.
علائم دکوری و بی‌خاصیت
در کنار این مهم، برخی قوانین و همچنین برخی تابلو‌ها و آیین‌نامه‌های خلق‌الساعه و فاقد پشتوانه کارشناسی لازم و بعضی کمبود‌های کاملاً مشهود نقش عمده‌ای در بروز برخی تخلفات دارد. امروز کمتر کسی است که واقعیت آزاردهنده کمبود شدید و گاه نبود پارکینگ مناسب را در خیابان‌های شهر‌های بزرگ و حتی برخی شهر‌های کوچک کشورمان با تمام وجود حس نکرده باشد. گویا برخی علائم و هشدار‌های رانندگی صرف دریافت جریمه شده است. برای همه ما پیش آمده است و حتی در برخی خیابان‌های پایتخت می‌دانیم که کدام خیابان مزین به تابلوی حمل با جرثقیل یا توقف مطلقاً ممنوع است، در حالی که ماشین جا‌به‌جا نمی‌شود و صرفاً جریمه پرداخت می‌کنیم. بسیاری از افراد هستند که روزانه در حال پرداخت این جریمه‌ها هستند چراکه خیابان‌های اطراف محل کار آن‌ها فاقد فضای معین و کافی برای پارک خودرو است.
نکته دیگر در این زمینه چراغ‌های غیرهوشمندی است که ترافیک سنگین برخی خیابان‌ها و گذرگاه‌ها را سنگین‌تر می‌کند و البته حضور کمرنگ و کم‌تعداد مأموران راهنمایی و رانندگی در بعضی خیابان‌ها و گذرگاه‌های حتی پرتردد شهر‌ها از جمله گلایه‌های مردم و بستر‌های بروز برخی تخلفات است که باید چاره‌ای برای این نقیصه اندیشیده شود.
قانون در کنار فرهنگ
نمی‌نویسیم به جای جریمه، فرهنگ رانندگی بالاتر برود، اما می‌نویسیم عدم‌رعایت مقررات در قالب فرهنگ مشخص و دقیق معضل اصلی است که شاید افزایش چندبرابری جرایم هم بازدارندگی نداشته باشد. به طور مثال در برخی کشور‌های دنیا شاهد هستیم که از راه‌های دیگری سعی در کنترل تخلفات دارند که بعضاً هم در عمل نتیجه می‌دهد. سوئیس از جمله کشور‌هایی است که تجربه موفقی در زمینه کنترل تخلفات حادثه ساز رانندگی و کاهش رشد تصادفات داشته، اما روش مسئولان این کشور در برخورد با تخلفات مخاطره‌آمیز رانندگی متفاوت است، چنانچه اگر راننده‌ای تعداد تخلفات رانندگی‌اش از حد مجاز تعیین شده در سال بیشتر باشد، به عنوان یک بیمار روانی از رانندگی محروم می‌شود. در برخی دیگر از کشور‌ها در عین حال که محدودیتی برای مصرف مشروبات الکلی وجود ندارد، اما رانندگی در حالت مستی حبس به دنبال دارد.
جریمه رانندگی می‌تواند آخرین اهرم برای مجاب‌کردن یک راننده برای تخلف‌نکردن باشد. مردم ما باید باور داشته باشند وضع قوانین راهنمایی و رانندگی فقط و فقط برای تضمین سلامتی و حفظ جان آنهاست تا در اصل جریمه رانندگی را بی‌معنا بدانند و در هر حالتی قانون را رعایت کنند. پرواضح است مجازات‌های فعلی ما تناسب چندانی با تخلفات و جرایم ندارد. زشت و قبیح‌بودن انجام انواع تخلفات و جرایم از جمله تخلفات رانندگی را که جلوه علنی آن در جامعه بسیار قابل مشاهده است، باید در اذهان مردم و افکار عمومی، نهادینه کرد و در مقابل رانندگانی که تن به تخلف و تجاوز به حقوق دیگران نمی‌دهند، به روش‌های منطقی مورد تشویق قرار گیرند.
کلا هزینه تخلف در ایران خیلی ناچیز است بخاطر همین مجرمین خیالشان راحت است ؟ 
