جوان آنلاین: در بحبوحه هیاهو‌های تعرفه‌ای پزشکان و چانه‌زنی‌هایشان برای افزایش مزد درمان، شاید کمتر کسی حواسش به پرستارانی باشد که حضور و مراقبت‌هایشان اصلی‌ترین بخش زنجیره درمان بیماران است. پرستارانی که چند سالی می‌شود ناراضی و معترضند. این اعتراض وقتی به مقایسه میان اختلاف ۱۰۰ تا ۳۰۰ برابری حق و حقوقشان با پزشکان همکارشان می‌رسد، جدی‌تر می‌شود؛ فاصله‌ای که در اغلب کشور‌ها حدود سه برابر است نه ۳۰۰ برابر! اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری هم که مصوب سال ۱۳۸۶ بود، حالا به شکلی رخ داده که نتوانسته پرستاران را راضی و قانع کند. همه اینها موجب‌شده تا بعد از پدیده مهاجرت پرستاران با پدیده استعفا و تغییر شغل آن‌ها مواجه باشیم. هر چند این استعفا‌های دسته‌جمعی با برچسب تکذیب مدیران وزارت بهداشت همراه شده، اما نمی‌توان انکار کرد که یک خبر‌هایی هست! حالا، اما رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری از رشد قابل‌توجه تعرفه‌های خدمات پرستاری خبر می‌دهد و معتقد است اجرای تعرفه‌های ترجیحی در مناطق محروم می‌تواند بر ماندگاری پرستاران در این مناطق و افزایش کیفیت خدمات پرستاری اثرگذار باشد.
همین چند روز پیش بود که ماجرای استعفای دسته جمعی ۲۰ پرستار بیمارستان آیت‌الله طالقانی چالوس، رسانه‌ای شد؛ موضوعی که البته با تکذیب پدرام پاک آیین سخنگوی وزارت بهداشت همراه بود. با تمام اینها، اما کمبود پرستار و فشار کاری به پرستاران موضوع تازه‌ای نیست. سال‌هاست این ماجرا از تریبون‌های مختلف مطرح می‌شود و حتی هشدار‌هایی پیرامون احتمال مرگ بیماران در سایه کمبود و بی‌انگیزگی پرستاران از موضوعاتی است که بار‌ها در رسانه‌ها مورد توجه قرار گرفته و درباره آن گزارش‌ها و گفتگو‌های متعددی داشته‌ایم. این چالش، اما همچنان پابرجاست و فشار کاری زیاد موجب‌شده علاوه بر پدیده مهاجرت پرستاران، با استعفا‌های گسترده و تغییر شغل آن‌ها هم مواجه باشیم. ماجرایی که در میان تأیید و تکذیب‌ها نمی‌تواند بر واقعیت کمبود نیرو، فشار کاری و درآمد پایین پرستاران سرپوش بگذارد. حالا، اما محمدتقی جهان‌پور، رئیس کل سازمان نظام پرستاری از رشد ۵۰ درصدی مبلغ ریالی تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری خبر می‌دهد.
اضافه کار اجباری ساعتی ۲۰ هزار تومان
کمبود پرستار و پزشک از جمله موضوعاتی است که طی سال‌های اخیر چالش برانگیز شده‌است. بار اصلی این ماجرا هم در عمل روی دوش بیمار می‌افتد و می‌تواند روند درمان را مختل کند.
در دنیا یک نرمی برای پرستاری وجود دارد. مثلاً در اروپا به ازای هر هزار نفر، ۱۰ پرستار وجود دارد. در بعضی جا‌ها این تعداد به ۱۲ نفر هم می‌رسد و بعضی جا‌ها نیز هشت تا ۹ پرستار در ازای هزار نفر موجود هستند. متوسط این رقم شش تا هفت پرستار است. سازمان بهداشت جهانی حداقل این رقم را سه نفر اعلام کرده‌است؛ یعنی اگر به ازای هر هزار نفر کمتر از سه پرستار وجود داشته‌باشد، مردم دچار خسارت می‌شوند و مرگ و میر بالا می‌رود. یعنی تعداد پرستار با میزان مرگ و میر ارتباط مستقیمی دارد. در کشور ما این رقم ۶/۱ تا ۷/۱ پرستار به ازای هر هزار نفر جمعیت است. یعنی تعداد پرستاران در ایران نصف حداقل استاندارد جهانی است. این مسئله موجب می‌شود تا در درجه اول مردم خدماتی را که شایسته آن هستند، دریافت نکنند و مراقبت از بیماران به نصف تقلیل یابد و از سوی دیگر برای جبران این کمبود بیمارستان‌ها و مراکز درمانی ناگزیرند پرستاران را در شیفت‌های طولانی‌تر به‌کار‌گیرند و برایشان اضافه‌کار‌های اجباری بگذارند؛ اضافه کار‌هایی که چیزی حدود ساعتی ۲۰ هزار تومان است و طبعاً نمی‌تواند رضایت لازم را در پرستاران ایجاد کند. همین مسئله هم موجب‌شده تا پرستارانی که مجرب‌ترند به فکر مهاجرت بیفتند. آن‌هایی هم که در کارشان آنچنان حرفه‌ای نیستند بخواهند در کشوری دیگر به کار گرفته شوند، تغییر شغل بهترین گزینه‌ای است که در برابرشان قرار دارد.
نوید روز‌های خوش برای پرستاران
آنطور که رئیس کل سازمان نظام پرستاری می‌گوید: «مبلغ ریالی تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری ۵۰ درصد افزایش یافته‌است، به این ترتیب مبلغ ۲۰هزار و ۱۰۰ تومان در سال گذشته به ۳۰ هزار و ۲۰۰ تومان افزایش یافت. همچنین ارزش نسبی خدمات پرستاری به میزان ۱۵ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یافته‌است.»
رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری در ارزیابی نرخ تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری سال ۱۴۰۳ معتقد است بررسی نرخ تعرفه‌های خدمات پرستاری ابلاغ شده بیانگر این است که ارزش این خدمات به میزان قابل‌توجهی رشد کرده‌است.
جهان‌پور با بیان اینکه تعرفه‌های ترجیحی در مناطق محروم برای نخستین‌بار تصویب شد، می‌افزاید: «برای امسال وزارت بهداشت و سازمان نظام پرستاری موضوع تعرفه‌های ترجیحی در مناطق کمتر توسعه‌یافته را در کانون توجه قرار دادند؛ چراکه این مؤلفه را حائز اهمیت می‌دانند. تعرفه‌های ترجیحی در مناطق محروم برای بیمارستان‌هایی است که ضریب K کمتری دارند. هدف از تصویب و اجرای تعرفه‌های ترجیحی، ماندگاری پرستاران برای ارائه خدمات در مناطق محروم است.»
از نگاه رئیس‌کل سازمان نظام پرستاری به طور قطع، اجرای تعرفه‌های ترجیحی در مناطق محروم می‌تواند بر ماندگاری پرستاران در این مناطق و ارائه خدمات پرستاری اثرگذار باشد. بسیاری از کارشناسان مسائل پرستاری با در نظر گرفتن مسائل معیشتی بر اجرای تعرفه‌های ترجیحی در مناطق محروم تأکید داشتند. پیش از تصویب اجرای تعرفه‌های ترجیحی در مناطق محروم، میزان دریافتی پرستاران ناچیز بود.
عباس عبادی، معاون پرستاری وزارت بهداشت هم با اشاره به اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری می‌گوید: «امسال برای نخستین بار اعمال تعرفه ترجیحی در مناطق کمتر برخوردار تصویب شد که گامی در جهت دسترسی عادلانه مردم به خدمات پرستاری و انگیزه همکاران جهت ماندگاری در این مناطق است.»
به گفته وی ضریب ریالی k پایه کارشناسان پروانه‌دار و پرستاری افزایش ۵۰ درصدی داشته و این افزایش نسبت به سال گذشته از ۲۰ هزار و ۱۰۰ تومان به ۳۰ هزار و ۲۰۰ تومان رسیده‌است. همچنین ۱۵ درصد به ارزش نسبی خدمات پرستاری (k) نسبت به سال قبل اضافه شده که این مصوبات منجر به رشد مناسبی در میزان تعرفه پرستاران در سال ۱۴۰۳ خواهد شد. معاون پرستاری وزارت بهداشت با اشاره به مزایای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری تصریح می‌کند: «این قانون منابع جدید مالی را برای بیمارستان‌ها فراهم کرده و دانشگاه‌های علوم پزشکی موظفند در توزیع این منابع وفق دستورالعمل‌های ابلاغی نقش فعالانه‌ای داشته باشند تا منافع آن به طور عادلانه به تمامی پرستاران برسد.»
در همین حال، سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت، افزایش ضریب K از ۲۰ به ۳۰ هزار تومان را مبنای تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری عنوان می‌کند و می‌گوید: «پرستاران دریافتی پایین‌تری داشتند و با این مساعدت، کارانه گروه پرستاری تا حدودی ترمیم می‌شود.»
و روایتی دیگر
به‌رغم این اظهارات که مدعی بهبود وضعیت دریافتی پرستاران در سال ۱۴۰۳ هستند، اما یوسف رحیمی معاون توسعه و منابع سازمان نظام پرستاری، معتقد است که وضعیت درآمدی پرستاران پاسخگوی هزینه‌های آن‌ها نیست.
به گفته وی درآمد یک پرستار ماهانه ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان است. به طوری که پرستار ساکن تهران با دو شیفت کار کردن فقط می‌تواند هزینه اجاره خانه را پرداخت کند و در معیشت روزانه خود دچار مشکل می‌شود.
معاون توسعه سازمان نظام پرستاری می‌افزاید: «هر روز ما شاهد این هستیم که بیمارستان‌های تهران خالی از پرستار می‌شوند، در واقع پرستاران یا تغییر شغل می‌دهند یا به مهاجرت روی می‌آورند.»
به گفته رحیمی در حال حاضر وضعیت معیشت پرستاران اصلاً خوب نیست و با یک بحران واقعی در خصوص معیشت پرستاران روبه‌رو هستیم که دولت هم به این نتیجه رسیده که باید توجه ویژه‌تری به پرستاران کند، زیرا طبق آمار‌هایی که از مهاجرت پرستاران داریم حدود یک چهارم یا حتی بیشتر از خروجی دانشکده‌های پرستاری در حال مهاجرت هستند.
وی تأکید می‌کند: «گاهی برای گروه‌های مختلف چه در حوزه سلامت چه در خارج از حوزه سلامت؛ مزایایی پرداخت می‌شود، اما وقتی به حوزه پرستاری می‌رسد، احساس می‌شود میان اجرای حقوق و منافع پرستاران و تصمیم‌گیران فاصله وجود دارد.»
فاصله گرفتن پرستاران از پرستاری
محمد شریفی‌مقدم، دبیر کل خانه پرستار هم در این‌باره می‌گوید: «به دلیل شرایط بد کاری، برخی از پرستاران به مشاغل دیگر روی آورده‌اند. تعدادی از آن‌ها راننده اسنپ شدند. برخی هم مهاجرت و خانه‌نشینی را انتخاب می‌کنند. کمبود پرستار در کشور یعنی افزایش مرگ و میر مردم.»
این فعال حقوق پرستاران درباره اجرای قانون تعرفه‌گذاری تصریح می‌کند: «قانونی را که در سال ۸۶ نوشته شد بعد از ۱۵ سال به قول خودشان اجرا کردند که‌ای کاش اجرا نمی‌کردند! آنچه اجرا شد به قدری حداقلی بود که اصلاً نمی‌توان نام آن را تعرفه‌گذاری گذاشت. اجرای تعرفه‌گذاری به این شکل، به جای آنکه امیدی برای بهبود معیشت پرستاران باشد، آن‌ها را بیشتر ناامید کرد.»
طبق توضیحات وی وقتی از ترک خدمت صحبت می‌شود، احتمالاً بیشتر باید منظور، ترک خدمت پرستاران رسمی باشد. البته ترک خدمت محدود به پرستاران رسمی نمی‌شود و حتی پرستاران شرکتی را هم در بر می‌گیرد، اما خب، چون قرارداد این پرستاران، موقت و کوتاه‌مدت است، معمولاً صبر می‌کنند تا موعد قراردادشان سر برسد و بعد کار را ترک می‌کنند. در مورد پرستاران رسمی، اما اینگونه نیست؛ آن‌ها وقتی درخواست استعفا می‌دهند، معمولاً به دلیل کمبود نیرو و اینکه موافقت با استعفا به معنای عدم‌نیاز به نیرو تلقی می‌شود، با استعفایشان موافقت نمی‌شود و در صورت پافشاری بر خواسته خود و عدم‌حضور در بیمارستان، ترک خدمت می‌خورند.
دبیر کل خانه پرستار در مورد آمار اعلام شده از ترک کار پرستاران می‌گوید: «اگر کادر پرستاری را در سیستم دولتی ۱۵۰هزار نفر حساب کنیم، ۱۵درصدِ این رقم بالای ۲۰هزار پرستار می‌شود که رقم بالایی است.»
پرستاران را بیشتر بشنویم
پرستاران به اندازه پزشکان شنیده نمی‌شوند، اما نقششان از پزشکان پررنگ‌تر نباشد کم‌رنگ‌تر نیست. توجه به معیشت این گروه از سفیدپوشان حوزه سلامت خروجی‌اش را در رشد کیفیت ارائه خدمت به بیماران نشان می‌دهد. از سوی دیگر نیرو‌های کارآزموده و حرفه‌ای، سرمایه‌های انسانی هستند.
