نعیم شرافت
با وجود حجم ناچیز اعتراضات خیابانی که با موج گستردهای از پوشش رسانهای از سوی رسانههای بیگانه و معاند انقلاب اسلامی روبرو شد، صداهای بلندی از واشنگتن، تلآویو و ریاض شنیده شد که حرف از یک تغییر بزرگ و دراماتیک در ایران میزدند که گویا بوی خوش استثمار به مشام آمریکا و همپیمانان صهیونیستی و سعودی او رسیده بود. این در حالی است که رهبران اروپایی به خصوص فرانسه، مراقبت بیشتری نسبت به اعلام مواضع خود و همراهی با آشوبهای خیابانی داشتند و هیچگاه با مواضع آمریکا همراهی نکردند. بلکه حتی برخی مسئولان سیاسی فرانسه در اظهار نظر خود، اعتراضات ایران را گردآبی در فنجان قهوه نامیدند که پس از چند لحظه موج آن سرکوب میشود.
فرانسه با پیشنهاد آمریکا برای صدور قطعنامه در شورای امنیتعلیه جمهوری اسلامی ایران و در حمایت از آشوبهای صورت گرفته در برخی مناطق ایران مخالفت کرد. فرانسه میدانست که پذیرش این قطعنامه یعنی فشار آوردن آمریکا بر ایران برای گرفتن امتیازات بیشتر از پرونده هستهای و مداخله بیش از پیش آمریکا در مسائل منطقه از جمله سوریه و عراق و یمن و رسیدن به هدف نهایی ترامپ در خاورمیانه یعنی اشغال کامل فلسطین. و این فشارها همه در راستای همان تصمیم دونالد ترامپ است که میخواهد برای تغییر پایتخت رژیم اشغالگر صهیونیستی به قدس زمینهسازی کند. آمریکا با علم به آنکهتغییر پایتخت اسرائیلخط قرمز ایران است و قدس محور مقاومت و محور انقلاب اسلامی است، موضوع تغییر پایتخت رژیم اشغالی را مطرح کرد. آمریکا و اسرائیل به این موضوع پی بردهاند که ایران تلاش میکند تا اجرای تصمیم ترامپ برای تغییر پایتخت را سرکوب کندو بر همین اساس به دنبال حمایت و مدیریت اغتشاشات داخلی ایران برآمدند تا ضربهای به ایران بزنند و نظر اعضای سازمان ملل را به خود جلب کنند.
به گفته منابع خبری فرانسوی، واقعیت آن است که فرانسه در شرایط کنونی جلوی تصمیمات آمریکا میایستد و در شورای امنیت نیز در مقابل تصمیم آمریکا برای حمایت از اعتراضات ایران و صدور قطعنامه ضدایرانی ایستادگی کرده است. ترامپ و مکرون را دو پدیده سیاسی 2017 مینامند که یکی برآمده از عوامفریبی و غوغاسالاری و دیگری برآمده از جریانی مستقل، معتدل و به ظاهر دارای خوی گفتگو با مخالفین خود است. فرانسه که در جریان مذاکرات برجام به سنگ انداز بر سر راه مذاکرات مشهور بود، اکنون به مدافعی تمام قد برای توافق هستهای تبدیل شده است. با رفتن اوباما و اولاند روسای جمهور سابق آمریکا و فرانسه، دو جریان متضاد در دو کشور روی کار آمدهاند.
مکرون در یک سال گذشته، مواضع مخالف بسیاری نسبت به تصمیمات ترامپ داشته است که ایران یکی از مهمترین آنها است. تنش میان این دو بدانجا رسیده است که مکرون به راحتی گفتههای ترامپ را تمسخر کرده و او را فردی احمق خطاب میکند. رسانههای فرانسوی نیز در یک سال گذشته بیشترین نقدها را نسبت به ترامپ داشتهاند و ترامپ سوژه فکاهی آنها شده است. خروج آمریکا از پیمان آب و هوایی پاریس به دستور ترامپ، دیگر سوژه نشریات فرانسوی بود که در یک سال اخیر به شدت مورد نقد و تمسخر قرار گرفت.
با مروری بر مطبوعات فرانسه و اخباری که آنها از مخالفت پاریس با صدور قطعنامه ضد ایرانی در شورای امنیت منتشر کردند، چند دلیل اصلی را میتوان برای این اختلاف بیان کرد:
دلیل اول-دلیل اول آن است که فرانسه فعلا به نمایندگی از اتحادیه اروپا قصد گسترش همکاری اقتصادی با ایران را دارد و تصمیم او برای سفر به ایران نیز در همین راستا تعریف میشود. در این میان منافع مالی کشور فرانسه جدای از دیگر کشورهای اروپایی برای همکاری با ایران، بسیار زیاد است. شرکتهای خودروسازی رنو، پژو و سیتروئن، دنبال ایجاد فرصتهای بیشتر برای توسعه همکاری و صادرات خودروی خود هستند. شرکتهای نفتی و گازی همچون توتال فرانسه نیز قراردادهای جدیدی برای توسعه پارس جنوبی دارند که حاضر به توقف آنها در هیچ شرایطی نیستند. دو شرکت هواپیمایی فرانسوی ایرباس و ای تی آر تاکنون مجموعا 9 فروند هواپیما پس از برجام به ایران ارسال کردهاند و طبق قرارداد بیش از هفتاد هواپیما از ایرباس و بیست هواپیما از ای تی آر قرار است توسط شرکتهای هواپیمایی ایران خریداری شود.
دلیل دوم-فرانسه در شرایط کنونی به حمایت قاطعانه از حفظ برجام میپردازد و حتی به گفته وزیر خارجه فرانسه، باید از اکنون مذاکراتی برای تقویت برجام بعد از سال 2025 میلادی صورت داد. به گفته ژان ایو لو دریان وزیر امور خارجه فرانسه، توافق اتمی برای جلوگیری از دستیابی سایر کشورهای منطقه به سلاحهای هستهای ضروری است. فرانسه، از یک سو برجام را عامل کنترلی برای جلوگیری از احتمال فعالیتهای تسلیحاتی ایران میداند و مکرون در سفر خود به کشورهای حاشیه خلیج فارس، حتی سخن از لزوم مذاکره برای فعالیتهای موشکی و بالستیکی ایران میگوید، اما در مقابل چهرهای دوستانه و حامی توافق با ایران نشان میدهد. تکیه بر فرضیه ایران هستهای، بهترین برگ برنده فرانسه است تا بتواند اینگونه اتحادیه اروپا و جامعه جهانی را نیازمند مذاکرات خود و ایران قرار دهد. برگ برندهای که پیش از این دست اوباما رئیسجمهور سابق آمریکا بود و اکنون با بیتدبیریهای سیاسی ترامپ، به دست مکرون افتاده است.
دلیل سوم-تظاهرات استقلالطلبانه مردم کاتالونیای اسپانیا و تصمیم آنها برای برگزاری همهپرسی را میتوان دلیل دیگر مخالفت و رودررویی فرانسه در برابر تصمیمات آمریکا دانست. کاتالونیا به لحاظ تاریخی منطقهای است که اکنون میان اسپانیا و فرانسه تقسیم شده و استقلال این منطقه از اسپانیا، زمزمه استقلال بخش فرانسوی آن را نیز تداعی میکند. راستگرایان جبهه ملی فرانسه حتی آمریکا و اسرائیل را نیز متهم میکنند که پشت پرده تصمیمات و فعالیتهای استقلالطلبانه اسپانیا قرار دارند و رهبران کاتالونیا از حمایتهای مالی و سیاسی فراوانی از سوی برخی نهادهای آمریکایی برخوردارند. جبهه ملی فرانسه همچنین برخی تاجران یهودی اسپانیایی را متهم به حمایتهای مخفیانه مالی از استقلالطلبان کاتالونی میکند و این تاجران همه کسانی هستند که در اروپا برای حفظ منافع سیاسی و اقتصادی رژیم اشغالگر صهیونیسم فعالیت میکنند. دولت فرانسه نیز بر اساس این اتهامات و دیگر شایعاتی از قبیل تحریک بخشهای مرزی کاتالونیا در فرانسه برای پیوستن به استقلالطلبان، با مخالفت خود نسبت به تصمیمات ترامپ، زهر چشمی از آمریکا و دیگر حامیان پشت پرده استقلالطلبی در اروپا میگیرد.
اخبار منتشره از منابع فرانسوی حاکی از آن است که یک هفته پیش از برگزاری تجمع اعتراضی مشهد، گروه تروریستی مجاهدین خلق، جلسهای در یکی از شهرهای حومه پاریس برگزار کرده که در آن نمایندگان اروپایی لابی صهیونیست و همچنین برخی رهبران مخالف سوری از جمله میشل کیلو و جرج صبرا و برخی فعالان سیاسی فرانسوی حضور داشتند. سیاست دوگانه فرانسه از سویی حمایت از برجام و همکاری مشترک با ایران و ایستادگی در برابر تصمیمات ضد ایرانی و ضداسلامی ترامپ را میطلبد و از سوی دیگر با به رسمیت شناختن تروریستهای مجاهدین خلق و حمایت غیررسمی از آنها و اجازه برگزاری تجمعات فتنهانگیز آنها همراه است.
اما در نهایت با مروری بر منابع خبری فرانسه، میتوان گفت که اکثریت مردم فرانسه بر بازسازی روابط سازنده اقتصادی و سیاسی میان فرانسه و ایران موافقاند، و این واقعیتی است که دولت فرانسه به خوبی به آن پی برده است.