جوان آنلاین: یک نماینده مجلس معتقد است واگن‌سازی پارس وابسته به «مپنا» توان تولید هزار دستگاه واگن را در سال دارد، بنابراین اقدام شهرداری برای خرید ۷۹۱ دستگاه واگن از چین اشتباه است. نایب‌رئیس شورا، اما نظر دیگری دارد و می‌گوید این عزیزان تا این لحظه فقط یک دستگاه واگن ساختند که آن‌هم رونمایی نشده‌است! وی البته از تمایل مدیریت شهری برای خرید «هر میزان» تولید واگن در مجموعه‌های داخلی خبر داد. شهردار تهران طی سفری به چین توافقاتی برای خرید و انتقال تکنولوژی مترو انجام داد. «جوان» در گزارشی به این موضوع پرداخته‌است.
تلاش‌ها برای تولید واگن‌های ایرانی از تابستان ۹۸ آغاز شد. مجموعه‌های دانش‌بنیان داخلی با همراهی معاونت علمی ریاست جمهوری و البته مجموعه شهرداری تهران پای کار آمدند؛ هدف بومی‌سازی دانش تولید واگن‌های مترو بود. یکی از این شرکت‌های دانش‌بنیان «مپنا لوکوموتیو» است. یعنی از همان مجموعه‌ای که یک نماینده مجلس مدعی شده بود می‌تواند به‌تن‌هایی هزار دستگاه واگن در سال تولید کند.
«مپنا» کجای پروژه طراحی قطار‌های ملی است؟
آن‌طور که مسعود درستی، مدیر عامل شرکت مترو می‌گوید این مجموعه (مپنا) قرار بوده تا برای اولین‌بار روی ساخت سیستم بوژی‌های موتوردار متمرکز شود. همچنین برای ساخت بوژی‌های تریلر قطار مترویی ملی و سیستم‌های تعلیق نیز تمرکز کند. اصطلاح «بوژی» به معنای همان پلت‌فرم متحرک قطار است. یکی از پیچیده‌ترین بخش‌های ساخت یک واگن مترو که تا پیش از این تکنولوژی ساخت آن ندرتاً آن هم بدون موتور در ایران وجود داشت.
درستی نقش دیگر مشارکت‌کنندگان در پروژه ساخت قطار ملی را به این ترتیب توضیح می‌دهد: «شرکت واگن‌سازی تهران، وظیفه ساخت بدنه فلزی، رنگ‌آمیزی، تزئینات داخلی، دماغه قطار، شیشه‌های جانبی و شیشه راننده، اتاق راننده، اتصال بین راهروها، سیستم اطلاع‌رسانی مسافران، کانال‌های هوا، کابل‌کشی و کابینت‌های الکتریکال، کوپلر‌های نیمه اتوماتیک و نیمه دائم را بر عهده دارد.»
وی اضافه می‌کند: «شرکت جهاد دانشگاهی عهده‌دار سیستم کامل رانش شامل کفشک جریان، مجموعه‌های HV Box، MCM، ACM، DBR، Line Filter، موتور‌های ترکشن، گیربکس کامل، سیستم کنترل قطار TCMS به همراه نرم‌افزار مربوطه‌است. شرکت تیوان ترمز ریلی آذرخش- KES آلمان نیز سیستم کامل ترمز قطار، مخازن هوا، سیستم درب‌های مسافری قطار را و شرکت صدرا فن الکتریک، رله‌باکس و اینورتر اضطراری قطار مترویی ملی را تهیه می‌کند.»
۱۱۳ دستگاه واگن ملی، خیلی دور، خیلی نزدیک!
روند طراحی و ساخت قطار ملی از دوره گذشته مدیریت شهری شروع شد. پیروز حناچی معتقد بود روند توسعه واگن‌های مترو اصلاً در حال رشد نیست. شهردار سابق تهران موضوع ساخت واگن‌های جدید برای خطوط تونلی پایتخت را موضوعی «حاکمیتی» می‌دانست که همه برای به ثمر نشستن آن باید کمک می‌کردند. برای همین وی تلاش کرد مثلاً در یک اقدام با دعوت از اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام به واگن‌سازی تهران آنان را در جریان پروژه قرار دهد.
آن زمان تمام تلاش‌ها برای ساخت یک عدد واگن بود، گذشت و به نتیجه نرسید. مدیریت شهری جدید، اما احیای این موضوع را همزمان با پیگیری قرارداد خرید ۷۹۱ دستگاه واگن از چین، در دستور کار قرار داد. مهم‌ترین مانع، طبیعتاً تزریق منابع مالی بود. مدیران سازمان برنامه‌وبودجه و نمایندگان مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در اسفندماه سال گذشته از روند پروژه بازدید کردند.
همان‌جا قول و قرار‌ها برای تزریق منابع مالی صورت گرفت. پروژه بهار امسال به بار نشست. آن‌طور که حمیدرضا طبیبی عضو هیئت‌مدیره جهاد دانشگاهی که از ابتدای پروژه پای کار بوده، می‌گوید: مسیر مناسب برای تست‌های استاندارد با هماهنگی شرکت متروی تهران فراهم شده و اولین واگن ملی درحال گذراندن آزمایش‌های لازم برای اخذ تأییدیه‌های فنی و ایمنی از جانب مراجع ذی‌صلاح است.
۹۸ تا امروز، بیش از چهار سال گذشت. شنیده‌های خبرنگار «جوان» حاکی از تولید سه دستگاه واگن در این پروژه است. یکی از این واگن‌ها هم‌اکنون برای گذراندن تست‌های واقعی درحال سرویس‌دهی در یکی از مسیر‌های کم‌تردد متروی تهران است. علیرضا زاکانی، اما از حمایت تمام‌قد شهرداری تهران از این پروژه برای به ثمر نشستن تک‌تک ۱۱۳ واگن وعده داده شده خبر داده‌است. البته که روند تولید آن‌ها تا کسب دانش فنی موردنیاز بسیار کند است.
چرا شهرداری تهران تنها برای تأمین نیاز مترو به تولید ملی بسنده نکرد؟
یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نسبت به تأمین مترو از چین اعتراضاتی داشت. محمدحسن آصفری معتقد است برای تأمین مترو باید به تولید ملی بسنده می‌شد. پرویز سروری، نایب‌رئیس شورا به این ایرادات پاسخ داده‌است. سروری معتقد است: نمی‌توان مردم را به بهانه تولید داخل معطل گذاشت. البته که مسیر‌های موازی، همه ظرفیت‌ها برای تأمین واگن‌های مورد نیاز باید فعال شود. ولی نباید همه تخم‌مرغ‌ها را در سبد تولید داخلی چید. آن هم وقتی که کنسرسیومی که با مشارکت طرف‌های دانش‌بنیان تشکیل شده در چهار سال گذشته تنها موفق به تولید یک واگن ایرانی شده‌است.
برنامه شهرداری برای انتقال تکنولوژی ساخت واگن
قرارداد خرید ۷۹۱ دستگاه واگن، بزرگ‌ترین قرارداد تاریخ حمل‌ونقل تهران است که زاکانی برای پیگیری امورات مرتبط با آن به چین سفر کرد. البته شهردار تهران گفته با طرف چینی برای تولید ۲۵۹ واگن دیگر نیز تفاهم صورت پذیرفته‌است، اما شاید مهم‌ترین خصیصه قرارداد منعقد شده، «انتقال تکنولوژی» است. آن‌طور که شهردار تهران گفته، شرکای چینی برای ساخت و انتقال تکنولوژی ۸۴۰ دستگاه بوژی در ایران متعهد شده‌اند.
شیخ‌طاهری، مدیر عامل واگن‌سازی تهران در گفتگو با اکوایران، این اتفاق را از این لحاظ مبارک می‌داند، که سطح داخلی‌سازی واگن‌های مترو را تا ۵۵ درصد افزایش خواهد داد. آن‌طور که او می‌گوید، بیشترین عدد داخلی‌سازی واگن حدود ۳۰ درصد بوده‌است، بنابراین قرارداد ۷۹۱ دستگاهی از چین تنها «خرید» نیست؛ «انتقال تکنولوژی» هم هست. انتقال تکنولوژی که نقش مؤثری در ارتقای توان تولید داخل خواهد گذاشت.
مهدی چمران رئیس شورای شهر نیز در این‌باره ضمن تبریک به شهروندان تهرانی بابت نهایی شدن قرارداد خرید ۷۹۱ دستگاه واگن، گفت: «امیدواریم این نیاز‌ها جبران شود تا شرمنده مردم نباشیم. مردم در باران، آفتاب و گرما و با اتلاف وقت در ایستگاه‌های اتوبوس ایستاده‌اند و شرمنده‌ایم که ۱۰ سال است به تهران اتوبوس داده نشده‌است. موضوع دیگر خوشحال‌کننده برای ما این بود که تکنولوژی ساخت بوژی به ایران انتقال یافت.»
مدیران شهری می‌گویند برای تأمین زیرساخت‌های حمل‌ونقل پایتخت از همه مسیر‌ها تلاش می‌کنند. خرید مستقیم از چین، انتقال تکنولوژی، سرمایه‌گذاری روی مجموعه‌های دانش‌بنیان ایرانی. برای مردم، اما مهم «نتیجه» است؛ ارتقای زیرساخت‌ها و تردد ساده و روان در سطح شهر.
