خانه- موزه جلال و سیمین با گذشت فرازونشیبهای فراوان بالاخره چندی پیش کار خود را آغاز کرد، اما آنچه موجب شگفتی است استقبال پرشور مردم است. جلال آلاحمد همواره به دلیل نقد بیتعارف جریان روشنفکری در ایران مورد غضب بوده و این رویکرد طی سالهای اخیر اوج گرفته است. استقبال مردم از خانه- موزه جلال نشان میدهد جریان شبه روشنفکری در وارونه نمایی و قلم فرساییهای مغرضانه درباره جلال توفیقی به دست نیاورد. گفتوگوی «جوان» با لیلی زندی، مدیر مجموعه خانه- موزه جلال و سیمین پیش روی شماست.
استقبال از خانه موزه جلال طی این مدت را که از افتتاح این مکان میگذرد چگونه ارزیابی میکنید؟
باید گفت که استقبال خوب بوده است. شاهد مثال این موضوع بازدید کنندگانی هستند که از روز پس از افتتاحیه به اینجا آمدند. هر چند کار موزه از مدتها پیش آغاز شده بود، اما به هرحال افتتاح آغاز کار موزه است و، چون برایمان اهمیت دارد که اینجا رشد کند، بنابراین در اغلب موارد مشتاقانه با بازدیدکنندگان وارد گفت و گو شدیم و آنها نظرانشان را به ما میگفتند، بیتردید قریب به اتفاق اکثر آنها اینجا را دوست داشتند و دارند، این به این معنی نیست که کار ما تمام شده و همه چیز خوب است بلکه بدین معنی است که اینجا توانسته در همین شروع کار نمره خوبی بگیرد. برای من که همه پیشینه کاریام در موزه گذشته، نکته تحسین برانگیز ماجرا این است که بازدیدکنندگانی داریم که برای سومین و چندمین بار با افراد همراه جدیدی به موزه آمدند و خودشان ناخواسته مبلغان و دوستان عزیز موزه شدهاند. این در حالی است که در حال حاضر موزه در قدم اول خود ایستاده و توانسته نظر آنها را جلب کند. با اینکه این خانه- موزه کوچک در کوچه پس کوچههای شمیران قرار دارد، اما مردم میآیند و برای این موزه وقت میگذارند و تعداد قابل توجهی هم بودهاند، در هفتههای اول که به ۱۰۰ نفر هم میرسید یا بیشتر، به نظر من قابل توجه است و حکایت از این دارد که از آن استقبال شده است.
مراجعه کنندگان غالباً از چه اقشاری هستند؟
اخبار و گزارشهای آغاز به کار این خانه- موزه مورد توجه قرار گرفته و دلیل اصلی استقبال بیتردید نام پرقدرت جلال آل احمد و محبوبیت سیمین دانشور است و این اصلیترین دلیل است. دوم اینکه مخاطبان اصلی این خانه- موزه افرادی با زمینه فرهنگی و علاقهمندیهای فرهنگی از جمله کتابخوانها هستند که به اغلب موزهها و سایر جریانهای فرهنگی توجه دارند، پس آمدند و میآیند و خواهند آمد. تبلیغات شفاهی و تبلیغات فضای مجازی حتی در قالب یک عکس، عامل مهمی است؛ تبلیغاتی که توسط خود بازدیدکنندهها اتفاق افتاد. از سویی دیگر اهالی محل هم به سبب احترام و همسایگی، کنجکاوی، علاقهمندی و نزدیکی استقبال کردند. همسایگان و اهل محل زیاد به این موزه آمدند، اهل فرهنگ و کتاب زیاد به اینجا آمدند، مردم عادی هم بسیار زیاد آمدند. کسانی که جلال و سیمین و آثارشان را دوست دارند آمدند. اهل فرهنگ و ادب و هنر یعنی مخاطبان این موزه، آنها که مطلع شدند اینجا یک خانه موزه جدید قشنگ است آمدند، واژه قشنگ را به کار میبرم، چون این را از بسیاری از بازدیدکنندگان شنیدم.
پیش بینی این استقبال را میکردید؟
فرصتی برای پیش بینی نداشتیم، چون باید فقط همه طراحیها و کارها را انجام میدادیم، اما همه کارها و طراحیها این بود که اینجا یک خانه- موزه خوب بشود و هدف تنها افتتاح نبود، یکی از اهداف این بود که آنچنان بشود که شایسته نام صاحبان این خانه باشد و امیدواریم که باشد و هنوز در این مسیر هستیم. پیش بینی ما برای خوب بودن موزه و استقبال مردم زمانی به واقعیت میپیوندد که زمانی بگذرد تا ارتباط دو طرفه و پیوسته ایجاد شود.
مقدار رضایتمندی از بازدید برآورد شده است؟
برخی برای ما نوشتند، برخی گفتند و برخی چندین بار آمدند. نه تنها میان مردم، بلکه شواهد نشان میدهد اینجا مورد توجه برخی مسئولان هم قرار گرفت، با اینکه شهرداری موزههای متعددی دارد، اما خانه- موزه سیمین و جلال که اکنون تحت تولی شرکت توسعه است توانست نظرهای بسیاری از مسئولان شهری را برای بازنگری در امور موزه هایشان رقم بزند. شرکت توسعه در همین ابتدا توانست اهمیت کیفیت و تصمیمگیری صحیح درباره چگونگی شکل و محتوای موزه را نشان دهد. این تأثیرگذاری و توجه مردم خود احصاست. نه تنها برای مسئولان شهری، نه تنها اهل ادب و فرهنگ و مردم معمولی، بلکه اینجا باید به جامعه معماران و شهرسازان هم درسی بیاموزد.
چه امکاناتی برای بازدیدکنندگان فراهم است؟ مثل پارکینگ و...
اینجا خانهای بوده که به خانه- موزه تبدیل شده، اساساً از ابتدا برای موزه طراحی نشده، ضمن اینکه در یکی از محلات قدیمی شمیران است، بنابراین امکاناتی که بگوییم اینجا همه چیز مهیاست نه. مثلاً پارکینگ نداریم، اما تا به حال ندیدهام که کسی از این موضوع گلهمند باشد، چون مردم حال خانه و حال محل را درک میکنند. اینجا فضایی است که بازدیدکنندهای که میخواسته پس از زمانی کوتاه برود، بیش از یکی دو ساعت مانده و نشسته و نگریسته، اما درصدد طراحی و تجهیز کافهای متناسب برای اهل این خانه- موزه هستیم و نیز فروشگاه کوچکی داریم.
کتابهای جلال و سیمین هم برای خرید ارائه میشود؟
فروش کتاب بله، در فروشگاه آثار جلال و سیمین و سایر کتب و نشریاتی هم که به آنها مرتبط است موجود است و جزو بخشهای خیلی خوب موزه است.
آشنایی بازدیدکنندگان با سیمین و جلال چقدر است؟
واقعاً پاسخ دقیقی ندارم، اما به قطع عده زیادی را دیدم که خوانندگان کتاب هایشان بودهاند، کسانی هم که کارشان ادبیات و نقد و خلاصه اهل قلمند که خودشان اهلش هستند و شناخت دارند، اما مردمی هم که هیچ شناختی نداشتند هم آمدند. شاید یکی از اهداف ما بازشناخت باشد، برنامهای که برای این هدف داریم در وهله اول خوانش صحیح آثار و تحلیل آثارشان است.
آیا میتوان این خانه- موزه را پاتوقی فرهنگی برای تشکیل جلسات ادبی هم محسوب کرد؟
علاقهای ندارم وقتی که اینجا عنوان خانه- موزه را دارد واژه پاتوق را به آن اطلاق کنم. موزه فراتر از پاتوق است و همه برنامهها و محملها و کارها در بستر موزه جاری است. پاتوق ناخودآگاه محدود است، اما موزه و روند یک موزه که درهای آن به روی همگان گشوده است وسیع است و هر برنامهای هم با طی زمان مخاطبان خاص خود را خواهد یافت.